Persоnalni rivоjlantirish

Psixik jarayonlar shakllanishida tilning ahamiyati

• REJA:
• Nutqning inson faoliyatidagi ahamiyati
• 2. Nutqning funksiyalari
• 3. Psixik jarayonlarning shakllanishi
• 4. Psixik jarayonlarda tilning roli

Nutqning inson faoliyatidagi ahamiyati

• Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli. Nutq deganda uning ogʻzaki (ovozli) va yozma ravishda namoyon boʻlishidagi jarayonlar, yaʼni soʻzlash jarayoni va uning natijasi (xotirada saqlangan yoki yozuvda qayd etilgan nutqiy fikrlar, asarlar) tushuniladi. Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli.

Nutq faoliyati – odam tomonidan ijtimoiy-tarixiy tajribani o’zlashtirish va avlodlarga berish yoki kommunikasiya o’rnatish, o’z harakatlarini rejalashtirish maqsadida tildan foydalanish jarayonidir.

• Nutq tushunchasi muayyan til jamoasida qabul qilingan ifoda vositalari tizimi hisoblangan mavhum til tushunchasiga hamda ijtimoiy borliq (hayot)ning eng harakterli koʻrinishlaridan boʻlgan aniq, bir qadar umumiyroqtil tushunchasiga qaramaqarshi qoʻyiladi. Boshqa odamlar xulqatvori va faoliyatiga taʼsir koʻrsatish maqsadida ularga axborot, xabar yetkazishga xizmat qiladigan asl Nutq (tashqi nutq), yaʼni ga-pirish, til belgilarining eshitish aʼzolari tomonidan idrok qilinadigan (ovoz yozib oluvchi uskunalar yorda-mida qayd etiladigan va qayta takrorlanadigan) artikulyasiyasi tarzida yoki ushbu belgilarning yozuvda shartli aks etishi tarzida yuzaga chiqadi.

• So’zlashuv uslubi

• Rasmiy uslub

• Badiiy uslub

• Nutq uslublari

• Publistik uslub

• Ilmiy uslub

• Nutq turlari

• Ichki nutq

• Shaxsning ichki hislari ifodasi

• O’y va hayollar jamlanmasi

• Tashqi nutq

• Yozma

• Og’zaki

• Og’zaki nutq

• Monolog

• Dialog

• Monolog – bir kishining o’ziga yoki boshqalarga qaratilgan nutqidir. Bu o’qituvchining bayoni, o’quvchining to’laroq javobi, ma’ruza va boshqalardir. Monologik nutq ma’lum qiyinchiliklarga ega. Monologda gapirayotgan kishi fikrlarning aniqligiga, grammatik qoidalarning saqlanishiga, mantiq va aytilayotgan fikrlarning izchilligiga e’tibor berishi kerak.

• Ikki yoki undan ortiq kishilar o’rtasidagi nutq – dialog deyiladi. Dialogik nutqda bayon qilinayotgan fikr ko’p jihatdan undan oldingi fikrga bog’liq bo’ladi. Dialogik nutqda suhbatdoshlarga ma’lum bo’lgan ayrim so’zlar tushirib qoldiriladi. Shuning uchun yozib olingan dialog boshqalarga unchalik tushunarli bo’lmasligi mumkin: Dialogik nutqda har xil turdagi shablonlar, ya’ni odatlanib qolingan so’z birikmasi ko’p uchraydi (g’oyil, marhamat qilib aytingchi).

• Aristotel
• Psixikani jon qismlarga bo’linmaydi, lekin u faoliyatining oziqlanish his etish harakat va aql-idrok kabi qobiliyatlarda ro’yobga chiqaradi deya o’rgangan

• B.G.Ananev
• Psixikani tashkiliy , empiric, statistic, sharhlash guruhlariga bo’lib o’rgangan.

• Abu Nasr Forobiy
• Psixika va inson qarashlari haqidagi fikrlarini o’zining “Fozil odamlar shahri” “Masalalar mohiyati” “jism va aktsidendiyaning shakllarga qarab bo’linishi” kabi asarlarida aks ettirgan

• V.M.Karimova psixika – inson ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi olamni (ichki ruhiy olamni) ongli tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi

• M.G.Davletshin Psixika deganda – oliy darajadagi materiyaning (miyaning) xususiyati tushunilib, u ob’ektiv borliqni aks ettirilishida namoyon bo’ladi, sub’ekt faoliyatini ma’lum maqsad asosida yo’naltiradi hamda xulq-atvor negizida shakllanadi

• Jonsiz materiya uchun aks ettirish

• Jonli materiya uchun aks ettirish

• Mexanik

• Fizik

• Kimyoviy

• Fiziologik

• Psixik

• Nutq

• Nutq

• ob’ektiv borliqni to’g’ri aks ettirish imkoniyatini beradi;

• Davlat va Jamiyat

• Uzliksiz Ta’lim

• Psixik aks ettirish quyidagi xususiyatlarga ega:

• Ishlab Chiqarish

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati :