Platina metallari

---

Platina metallari
Platina metallari, platinoidlar —
Mendeleyev davriy sistemasining VIII
guruhiga mansub 6 ta kimyoviy elementdan
iborat oila. Platina metallariga ruteniy Ru
(tartib raqami 44), rodiy Rh (45), palladiy
Pd(46) — ye n gil Platina metallari, osmiy
Os (76), iridiy 1g(77), platina Pt(78) — ogʻir
Platina metallari kiradi. Kimyoviy turgʻunligi,
suyuqlanish temperaturasining yuqoriligi va
tashqi koʻrinishining koʻrkamligi sababli
Platina metallari oltin va kumush bilan bir
qatorda no-dir metallar deb ataladi. Yer

---

poʻstida massa jihatidan platina 5-10^7%,
osmiy 5-10~6%, iridiy 1-10~7%, ruteniy 5-
10~7%, rodiy 1-10~7% va palladiy 1-
10~6%ni tashkil qiladi. 100 dan ortiq
Platina metallari minerallari maʼlum. Ular 2
xil: tugʻma palladiy va platina hamda turli
qotishmalar. Platina metallarining
ikkilamchi manbalariga togʻ-boyitish
korxonalarining chiqindilari, ishlatilgan
katalizatorlar va boshqa kiradi. Palladiy,
ruteniy va rodiyning baʼzi izotoplari uran va
plutoniyning parchalanish mahsulotlari
tarkibida yadro re-aktorlarida yigiladi.
Platina metallari — kumush-dek oq yoki
kumushsimon, qiyin suyuqlanadigan, qiyin
uchuvchan elementlar. Mexanik
xossalariga koʻra, ular bir-biridan sezilarli
farqlanadi: platina — yumshoq, plastik, uni

---

ingichka sim qilib choʻzish, zar kabi yoyish
mumkin; palladiy ham plastik, osmiy va
ruteniy — moʻrt, iridiy — qattiq va
mustaxkam. Palladiyning oksidlanish
darajasi +2, platinaniki +2, +4 va +6,
iridiyniki +2 va +3, osmiyniki +4, +6 va +8,
rodiyniki +3, rute-niyniki +3, +4 va +8.
Palladiy (800 hajmgacha) va platina
(nisbatan kamroq) koʻp miqdorda vodorod
molekulasini yutish va uni kimyoviy reak-
siyalar jarayonida atom holida ajra-tib
chiqarish xususiyatiga ega. Shu sababli
ular organik sintezlarda katalizator sifatida
ishlatiladi. Platina metallari va ularning
qotishmalari gidrogenlash, degidrogenlash
va oksidlash jarayonlarida katalizator,
krtishmalarda legirlovchi qoʻshimcha
sifatida, yuqori temperaturalarda

---

qoʻllanadigan termo-paralar, qarshilik
termometrlari, elektr pechlar qismlari,
kimyoviy barqaror idishlar, elektrodlar,
tibbiyot asboblari, krplamalar, zargarlik
buyumlari va boshqa tayyorlashda
ishlatiladi.
[1]
1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga
ishorat yoʻq. 
Siz ularni topib va ushbu maqolaga
qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz
mumkin.
Manbalar

---

Ko‘proq o‘rganish
Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-
2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, (htt
ps://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pla
tina_metallari&action=edit) Vikipediyaga
yordam berishingiz mumkin. 
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.
php?

---

Bu sahifa oxirgi marta 4-Sentabr 2022, 17:05 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 3.0
litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
title=Platina_metallari&oldid=2853
537" dan olindi