"полимерлар кимёсига" кириш

III BOB. POLIKONDENSATLANISH REAKSIYALARI
Polikondensatlanish reaksiyasi deb, tarkibida ikki yoki undan ko`p funksional guruhi bo`lgan monomerlarning bir-biri bilan ta'sirlanishi yoki polimerning reaksion qobiliyatli guruhlari bilan ta'sirlanishi hamda hosil bo`lgan polimerlar makromolekulalarini o`zaro ta'sirlanishi natijasida yuqorimolekulyar moddalar hosil bo`lishiga aytiladi. Polikondensatlanish natijasida makromolekulalarni hosil bo`lishi uchun organik kimyoda ma'lum bo`lgan xoxlagan kondensatlanish yoki birikish reaksiyasidan foydalanish mumkin, lekin bunday reaksiyalarda monomerlarda turli xil kamida ikki funksional guruhi bo`lishi kerak. Odatda polikondensatlanish reaksiyalari natijasida polimer bilan quyimolekulyar moddalar ham (suv, spirt, ammiak, vodorood xlorid va h.k.) ajralib chiqadi.
Misol tariqasida polieterifikasiyalanish reaksiyalarini ko`raylik:

HO R
COOH O
R COOH
O O R
COOH
H ₂ O

C

H

H
HO R CO
O R COOH

HO R

COOH

C

C

H
O O R O O
R COOH
H₂O
va h.k..

Bu reaksiya natijasida oksikislotalarni o`zaro ta'sirlashishi natijasida suv molekulasi ajralib chiqadi va reaksiya davomida poliefir hosil bo`ladi. Xuddi shunday diaminlar bilan ikki asosli kislotalarning dixlorangidridlari reaksiyaga kirishsa poliamidlar hosil bo`ladi:
37

H₂ N
R H₂
ClOC
R COCl
₂N R
NHCO
R COCl
HCl

N

N
H₂ N
R NHCO
R COCl
H₂ N
R NH₂

H
₂ N R
NHCO
R CONH R

H ₂ N
R NHCO
R CONH
R NH ₂
ClOC
R COCl

H
₂ N R
NHCO
R CONH
R NHCO
R COCl
va h.k..

H

Bu reaksiyalarda polimerlanish reaksiyalaridan farqli o`laroq, hosil bo`lgan polimerlarning zvenolari monomerlarning tuzilishidan farq qiladi. Polikondensatlanishning ikkala holida ham reaksiya natijasida hosil bo`lgan makromolekulalarning chetki qismlarida funksional guruhlar bo`ladi va ular zanjirni o`sishiga qodirdir. Polikondensatlanish reaksiyasining har bir bosqichidagi moddalar barqaror bo`lib, ularni ajratib olish mumkin. Bu xususiyat polikondensatlanish reaksiyasining polimerlanishdan asosiy farqlaridan biri bo`lib hisoblanadi.

1.