Predmeti va vazifalari iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida iqtisodiy tahlilning mazmuni
Download 155.57 Kb.
|
2- mavzu IQTISODIY TAHLILNING MAZMUNI, Predmeti va vazifalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qisman £
- Ko‘rsatkichlarni shakllanish usuli bo‘yicha
|
Ifodalanish shakli bo‘yicha
♦ Umumlashgan t T Murakkab iqtisodiy jarayonlarni yaxlit ifoda etiladigan ko‘rsatkichlar Qisman £ Yordamchi Murakkab iqtisodiy jarayonlaming u yoki bu jihatini ifoda etadigan ko'rsatkichlar Shu ko‘rsatkichlami to‘liq tushunish uchun qo'llaniladigan ko‘rsatkichlar
Av ning o'zgarishi i Joriy aktivlar rentabelligi Mehnat unumdorligi Asosiy xodimlarning mehnat unumdorligi Ishchilar soni + Av ning o'zgarishi Bunda: Av - asosiy vositalar, Ja - joriy aktivlar, Mu - mehnat unumdorligi \ z Malakasi Asosiy bo'iinmalaming' mehnat unumdorligi k z
chizma. Ko ‘rsakichlarning umumlashtirish darajasi bo yicha tasniflanishi. Masalan, umumlashgan mehnat unumdorligi (MU) ko‘rsatkichini olaylik. Bu o‘z navbatida umumiy xodimlar soni (X), ulaming tarkibida bevosita ishlovchilaming ulushi (Xul) va shu ishlovchi xodimlar mehnat unumdoligiga (Xmu) bog‘liq. Bu ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi bog‘liqlik quyidagi formula orqali ifodalanadi: MU=X • Xul • Xmu Bu yerda MU, ya'ni mehnat unumdorligi umumlashgan ko‘rsatkich bo‘lsa, qolgan uchta ko‘rsatkich qisman yoki yordamchi ko‘rsatkichlardir. Agar ulaming bir-biri bilai funksional bog‘liqligini oladigan bo‘lsak MU-natija ko‘rsatkichi, qolgan uchtasi (X • Xul • Xmu) omillar sifatida ham qaralishi mumkin. Ko‘rsakichlaming umumlashtirish darajasi bo‘yicha tasniflanishi keyingi betdagi chizmada keltirilgan. Ushbu chizmada barcha guruh ko‘rsatkichlarga ayrim ko‘rsat- kichlami misol tariqasida keltirdik. Amaliyotda tahlilning obyekti, maqsadi va qaysi davrda o‘tkazilishiga qarab bu yerga kiruvchi ko‘rsatkichlar o‘zgarishi mumkin. Ko‘rsatkichlarni shakllanish usuli bo‘yicha ham tasniflash muhim ahamiyatga ega, chunki iqtisodiy jarayonlar boshqarilishi uchun ularga turli bosqichlarda turlicha yoidashishni talab qiladi. Masalan, biznes rejadagi ko‘zda tutilgan natijaga erishish uchun ma'lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarishni talab qiladi. Bu mahsulot miqdori rejada o‘z ifodasini topadi. Ma'lum davr o‘tgandan so‘ng, hisobot davri tugagach, shu ishlab chiqarilgan mahsulotning haqiqiy miqdori hisoblanadi. Oldingi ko‘rsatkich biznes rejada ifodalanadi. Agar mazmuni jihatidan olib qaralsa, ikkalasi ifodalangan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich hajmi hisobotda ham bir xil ko‘rsatkichni, ya'ni mahsulot hajmini ifodalaydi. Ammo biri rejada, ikkinchisi esa haqiqatda. Shunday qilib, boshqa ko‘rsat- kichlar to‘g‘risida ham ko‘plab misollar keltirish mumkin, ammo ushbu masalaga metodologik yondoshish uchun shu keltirilgan dalil yetarli, deb o‘ylaymiz. Ko‘rsatkichlar shakllanish usuli bo‘yicha besh guruhga bo‘linadi: meyoriy, reja, hisob, hisobot va tahliliy. Download 155.57 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|