Psixiatriyaning huquqiy jihatlari. Ruhiy bemorlarni tekshirishning asosiy usullari. Psixofarmakoterapiya asoslari. Ruhiyatning taraqqiyoti

Bine-Simon testlar tizimi. Bu test tizimi bemorning pasport yoshiga 
mos qilib tuzib chiqiladi. Test savollari va javob-etalonlar tekshiriluvchining 
tashqi va ichki dunyoqarashlarini inobatga olib mutaxassis tomonidan 
tuziladi. Bu test yordamida bemorning aqliy rivojlanishi, javob va harakat 
reaksiyalari aniqlanadi. Test 30 tadan 50 tagacha savol va 120 tadan 200 
tagacha javobni o'z ichiga oladi. Bu tizimga muammoli masalalarni ham 
kiritishimiz mumkin. Tekshiriluvchining berilgan savollarga yoki jumboq 
masalalarni yechish soniga qarab javob ballari va foizi qo'yiladi. Agar

tekshiriluvchi berilgan topshiriqning 70 foiziga javob bersa, unda Lining 

aqiiy rivojlanishi, intellekti, dunyoqarashi pasport yoshiga mos deb, 
tekshiriluvchi topshiriqning 70 foizdan kam qismiga javob bersa, u holda 
bu shaxsda aqliv yetishmovchilik voki oligofreniya kasalligi mavjud deb 
qaraladi. Bu test tazimining yutug'i qisqa vaqt ichida shaxsning xarakteri, 
intellekti haqida ma’lumotga ega bo'linadi, kaiuchiligi esa bunda shaxsning 
rivojlanish muhiti va shart-sharoiti hisobga olinmaydi.
Katta yoshdagilar va bolalar uchun Veksler testlari tizimi. 
Tadqiqotchilaming fikricha, bu usul shaxsning intellekti va shaxsiy sifatlarini 
aniqlashga imkon beradi.
Tizim ikki xil testlardan: birinchisi so‘z bilan ifodalanadigan 6 ta test dan, 
ikkinchisi amaliy harakatlar bilan ifodalanadigan 5 ta test dan tarkib topgan. 
So‘z bilan ifodalanadigan 6 ta test quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
1. Xabardorlik.
2. Umumiy ziyraklik.
3. Sonlarni teskari sondan sanash qobiliyati (10, 9, 8,7,6...).
4. Arifmetika masalalarini vechish.
5. O'xshashlikni aniqlash.
6. 42 ta so‘zning ma’nosini aniqlashni tekshirish.
Harakat bilan ifodalanadigan 5 ta test tizimiga quyidagilar kiradi:
1. Obyektlarni va ularning yetishmovchi qismlarini aniqlash.
2. Suratlarning ketma-ket qo‘yilish tartibini aniqlash.
3. Suratning yetishmovchi qismlarini topib tuzib chiqish.
4. Namunaga qarab 9 tadan 16 tagacha bo'lgan geometrik qismlardan 
shakllar yasash.
5. Berilgan sonlar kodiga qarab 90 sekund ichida raqamlar yechimini topish.
Test o ‘tkazib bo'lingandan so'ng jadval tuziladi va intellekt koeffitsienti
deb ataladigan koeffitsient tuziladi. Ammo bu koeffitsientni tekshirilayotgan 
kishining umumiy ziyrakligini, madaniyatini hamda Lining tadqiqotga 
nisbatan munosabatini hisobga olmasdan turib yetarli darajada to ‘g‘ri deb 
b o ‘lm aydi. Bu usulning yu tug‘i sh u n d a-k i, tadqiqo t davom ida 
tekshiriluvchining nutqi, tafakkur tezligi, reaksiyasi, diqqati to ‘liq 
nazoratga olinadi va hisobga olib boriladi.
Ba’zan buiutlarga qarab xayol suramiz, ularni paxmoq ayiqqa, tuyaga 
va boshqa jonzotlarga o‘xshatamiz. Agar odam shu noaniq chiziqlarni 
o‘zini to'lqinlantiruvchi shakllar ko‘rinishida tasavvur qilsa, bunda nima 
chiqar ekan! Shu taklif va mulohazalar asosida Rorshax o'zining test 
tizimini ishlab chiqdi. Bu usulning mohiyati kartochkada o'ziga xos 
joylashgan rangli siyoh va qora dog‘larning ma’nosini topishdan iborat. 
Keyin javoblar maxsus qoidalar asosida ishlovdan o'tkaziladi.