Psixodiagnostika va amaliy psixologiya haqida tushuncha

xalq hokimiyati;

sulola;

sinflar.

Eng yaxshi hayvon zoti va o’simliklar navini yaratadigan fan nima deyiladi?

bionika;

kimyo;

seleksiya;

botanika;

fiziologiya.

Kitob, ma’ruza, nutqning qisqacha bayon etish, yozib olish nima deyiladi?

abzas;

sitata;

rukin;

parcha;

konspekt.

O’qimishli, chuqur va keng bilimlilik nima deyiladi?

ziyolilik;

tajribalilik;

bilimdonlik;

talantlilik;

o’zini aqlli hisoblash.

Borliqqa qiziqishning yo’qligi va unga aralashmaslik nima deyiladi?

mulohazakorlik;

sustlik;

kiborlik;

zidlik;

shafqatsizlik.

Inson hayoti va faoliyatining biron-bir sohasiga taalluqli qonunlar majmuasi nima deyiladi?

inqilob;

qaror;

an’ana;

kodeks;

loyha.

“Ikkiyuzlamachi” tushunchasiga qarama-qarshi bo’lgan so’z bo’:

samimiylik;

zid;

soxta;

xushmuomala;

qat’iyatli.

Agar bahs bir-biriga yon berish bilan tugasa, u nima deyiladi?

kompromiss;

muloqot;

birlashish;

muzokara;

zid fikr.

Ijtimoiy ongda psixik hodisaning aks etilishi nima?

psixika;

axloq;

tabiat;

jamiyat;

san’at.

“Birday” tushunchasiga qaysi so’z teskari?

bir xil;

yagona;

salobatli;

har xil;

ajratilgan.

Qaramlikdan, xurofotdan qutilish, huquqga tenglashish nima deyiladi?

qonun;

muhojirlik;

maslak;

harakat;

ozodlik.

“Oppozisiya” degani:

qarshi harakat;

kelishish;

faqr;

siyosat;

qaror.

“Sivilizasiya” degani:

tasodif;

qahramonlik;

tarjimai hol;

kitob;

yozuvchi.

Mazmun jihatdan “yetakchilik” so’zi bilan qaysi so’z bir xil?

ixtiro qilish;

g’oya;

tanlash;

birinchilik;

rahbarlik.

Koalisiya degani bu:

raqobat;

siyosat;

dushmanlik;

munosabatni uzish;

birlashish.

Mazmun jihatdan “alturizm” so’zi:

insonparvarlik;

o’zaro aloqa;

xushmuomalalik;

xudbinlik;

odoblilik.

Taraqqiyotga ishonchsizlik bilan qaraydigan odam nima deyiladi?

demokrat;

radikal;

konservativ;

liberal;

anarxist.

1	b	6	e	11	a	16	d
2	b	7	c	12	b	17	e
3	c	8	b	13	d	18	e
4	c	9	d	14	e	19	a
5	c	10	a	15	a	20	c

17.6. Oddiy va murakkab analogiya metodi


17.6.1. Oddiy analogiya

Oddiy analogiya metodi oldindan berilgan (ko’rsatilgan) fikrlash usulidan foydalanib tushunchalar orasidagi mantiqiy bog’lanishlarni topishga yo’naltirilgan.

U quyidagi toifadagi vazifalardan iborat bo’lishi mumkin:
Tekshiriluvchi chapda berilgan tushunchalar orasidagi bog’lanishni topishi va shu asosda o’ng tomonda, yuqori qatorda berilgan tushunchaga pastdan mos keladigan topishi lozim.

Mazkur misoldagi vazifaning to’g’ri yechimi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

17.6.2. Murakkab analogiya
Bu metodika narsalar va hodisalar orasidagi murakkab mantiqiy bog’lanishlar va munosabatlarni tushunish darajasini aniqlashga yo’naltirilgan. Metodikada bir-biri bilan ma’lum munosabatda bo’ladigan so’zlar juftligi qo’llaniladi. Masalan, “yorug’lik-qorong’ulik”, “qo’rqish-qochish”, “dushman-raqib” va hokazolar. Barcha vazifalar ikki guruhga bo’linadi. Birinchi guruh – misol tariqasida juftliklar. Ikkinchi guruh esa – tekshiriluvchi baholashi lozim bo’lgan juftliklardan iborat bo’lib, ular birinchi guruhdagi juftliklardagi munosabatlarni o’zida aks ettiradi. Ish quyidagi tartibda olib boriladi:

Ish boshida ekspermentchi (psixolog, psixodiagnost, pedagog) talaba bilan birgalikda birinchi guruhdagi juftliklar orasidagi bog’lanishlarni tahlil qiladilar. Masalan, “yorug’lik-qorong’ulik” – qarama-qarshi tushunchalar, “qo’rqish-qochish” – sabab-oqibat bog’lanishiga xususiyatiga ega, “dushman-raqib” – sinonimlar. Vazifa tushunarli bo’lgach, talabaga ikkinchi juftliklar beriladi. Talabaga berilgan ikkinchi juftliklar birinchi guruhdagilarning qaysi biriga mos kelishini ko’rsatish va tushuntirish lozim. Masalan, “issiq-sovuq”, “yaxshi-yomon”, “uzun-kalta” qarama-qarshilik xususiyatiga ega bo’lib “yorug’lik-qorong’ulik” juftligiga mos keladi. Agar tekshiriluvchi vazifalarni qiynalmay yecha olsa, u narsa va hodisalar orasidagi murakkab bog’lanishlarni topa oladi.

17.7. Rezyume
Mehnat malakalari va ko’nikmalarini o’rganish masalalari asosan, kuzatishlar va pedagogik tajribalar tayanadi. Ta’lim olishga bo’lgan qobiliyat – talabaning o’quv va mehnat ko’nikmalarining diagnostika qilish orqali o’rganaladi. Jumladan, aqliy rivojlanish darajasini aniqlashdagi omillar esa, ortiqcha predmetni olib tashlash metodi; analitik-sintetik xususiyatlar tahlili; ortiqcha tushunchani topish metodikasi; talabaning mavhum va so’z-mantiq tafakkurini diagnostika qilish; ortiqcha tushunchalarni topish bo’yicha misollar; tushunchalarni taqqoslash; talabadagi elementar fikrlash ko’nikmasini aniqlash; talabaning o’quv materialidagi muhim va asosiy belgilarni ajrata olish xususiyatlarini diagnostikasi; oddiy va murakkab analogiya metodlari orqali aniqlanib, hozirgi zamon talabasining o’quv va mehnat malakalari borasidagi ijobiy va salbiy xususiyatlari yoritiladi.