Psixofiziologiya
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
6-mavzu taqdimoti
|
PSIXOFIZIOLOGIYA Mavzu: Elektroyensefalografiya Ma’ruzachi: Shukurov Mirkomil Reja : 1.Elektroensefalografiya 2.Yuzaga chiqarilgan potensiallar. 3. Miya salohiyati Elektroensefalografiya. . Odamning boshi yuzasidan miya pustlog‘ining elektr faolligini aniqlash imkonini beruvchi usul elektroensefalografiya, yozib olingan egri-bugri chiziq esa elektroensefalogramma(EEG) deb ataladi. EEG tahlil qilinganda, yozib olingan elektr tebranishlarning chastotasi, amplitudasi, shakli va davomiyligi hisobga olinadi. Kо‘zlari yumilgan va xotirjam о‘tirgan katta yoshli odamlar EEG sining asosiy alfa-ritmi kuzatilganda, uning chastotasi urtacha 10 Gs (8-13 Gs) ni tashkil qilib, u sinxronlashgan EEG deb ataladi. Kо‘zlar ochilsa yoki boshqa a’zolardan miyaga signallar kelsa, aqliy faoliyat boshlansa alfa-ritm yо‘qolib, beta-ritm paydo bо‘ladi. Beta-ritmni tashkil qiluvchi tо‘lqinlar chastotasi kо‘proq, ya’ni 14-30 Gs ni (о‘rtacha 20 Gs), tashkil qiladi, amplitudasi esa pastrok bо‘ladi. Alfa-ritm yukolib, beta ritmni paydo bо‘lishini EEG ning desinxronlashishi deb ataladi. Agar katta yoshli odam uxlab yotgan bо‘lsa, teta- ritm va delta-ritmdagi EEG qayd qilinadi. Teta ritm chastotasi 4-7 Gs, delta-ritmniki 0,5-3,5 Gs ni tashkil qiladi, tо‘lqinlar amplitudasi esa, aksincha yuqori, ya’ni 100 mkV dan 300 mkV gacha bо‘lishi mumkin. Demak, EEG dagi tо‘lqinlar chastotasiga qarab pustloqning faolligi tо‘g‘isida axborot olish mumkin. Elektroensefalografiya- elektroensefalogrammani (EEG) ro'yxatga olish va tahlil qilish usuli, ya'ni bosh terisi va miyaning chuqur tuzilmalaridan ajratilgan umumiy bioelektrik faoliyat. Insonning oxirgi qismifaqat klinik sharoitda bo'lishi mumkin. 1929-da avstriyalik psixiatr H. Berger bosh suyagi yuzasidan "miya to'lqinlari"ni qayd etish mumkinligini aniqladi. U ushbu signallarning elektr xarakteristikalari miyaning holatiga bog'liqligini aniqladi. Eng ko'zga ko'ringan sinxron to'lqinlar sekundiga 10 tsiklining xarakterli chastotasi bilan nisbatan katta amplituda edi. Berger ularni alfa to'lqinlari deb atadi va ularni yuqori amplatudali "beta to'lqinlari" dan ajratib, bu esa insonning yanada faol holga kelishi bilan namoyon bo'lishin qayd etdi.Berger kashfiyoti hayvon va inson miyasining biotokslarini ro'yxatga olish, tahlil qilish va sharhlashdan iborat bo'lgan miyani o'rganishning elektroensefalografik usulini yaratishga olib keldi. EEGning eng hayratlanarli xususiyatlaridan biri uning spontan, avtonom tabiati. Miyaning muntazam elektr faoliyati allaqachon xomilada (ya'ni tananing tug'ilishidan oldin) aniqlanishi mumkin va faqat o'lim boshlanishi bilan to'xtaydi. Chuqur koma va behushlik bilan ham miya to'lqinlarining o'ziga xos xususiyati aniqlash imkoniyati mavjud. Bugungi kunda EEG psixofizyolog uchun eng istiqbolli, ammo hali ham eng kam ma'lumot manbai hisoblanadi. Ro'yxatdan o'tish shartlari va EEG tahlil usullari. EEG va boshqa bir qator fiziologik ko'rsatkichlarni ro'yxatga olish uchun statsionar majmuada tovush o'tkazmaydigan ekranli kamera, miyadagi elektr tolqinlar o’rganish uchun jihozlangan joy, monogokanal kuchaytirgichlar, ro'yxatga olish uskunalari (murakkab ensefalograf, ko'p kanalli magnitafon) mavjud. Odatda 8 dan 16 EEG ro'yxatga olish kanallariga bir vaqtning o'zida bosh suyagi yuzasining turli qismlaridan foydalaniladi. EEG tahlillari kompyuter yordamida amalga oshiriladi. Ikkinchidan, maxsus dasturiy ta'minot kerak. * EEG chastotasida ritmik tarkibiy qismlarning quyidagi turlari farqlanadi: * Delta ritmi (0,5-4 Hz); * TTA-ritm (5-7 Hz); *alfa ritmi — 8-13 Hz) - dam olishda ustun bo'lgan EEGning asosiy ritmi; * myu-ritm-chastota amplituda xarakteristikalari alfa ritmiga o'xshash, ammo miya yarim yarim sharlar korteksining old qismlarida ustunlik qiladi; * beta ritmi (15-35 Hz); *gamma ritmi(35 Hz dan yuqori). Shuni ta'kidlash kerakki, bunday to’lqinli guruhlar ko'p yoki kamroq ixtiyoriylik bilan bo'linadi, bu fiziologik toifalarga mos kelmaydi. Miyaning elektr potentsialining sekin chastotalari bir necha soat va kunduzgacha qayd etilgan. Ushbu chastotalarni yozish kompyuter yordamida amalga oshiriladi. Ensefalogramning asosiy ritmlari va parametrlari. 1. Alpha Wave- 75-125 mil.sek davomiyligi bilan potentsial farqning yagona ikki fazali tebranishi.. sinusoidal shaklga yaqinlashmoqda. 2. Alfa-ritm-8-13 Hz chastotasi bilan potentsialning ritmik tebranishi, miyaning orqa qismlarida tez-tez ifodalanadi, nisbiy dam olish holatida yopiq ko'zlar bilan, 30-40 MV ning o'rtacha amplitudasi, odatda milga modulyatsiya qilinadi. 3. Beta-to'lqin-75 mil.sek dan kam bo'lgan ikki fazali potensial salınım. va amplituda 10-15 MCV (30 dan ortiq emas). 4. Beta-ritm 14-35 Hz chastotasi bilan potentsialning ritmik tebranishi. Miyaning frontal va Markaziy hududlarida yaxshi ifodalangan. 5. Delta Wave-250 mil.sek dan ortiq bo'lgan potentsial farqning yagona ikki fazali tebranishi. 6. Delta-1-3 Hz chastotasi va 10 dan 250 MV va undan ortiq amplituda potentsialning ritmik tebranishi. 7. Tetato'lqin 130- 250 mil.sek davomiyligi bilan potentsial farqning yagona, ko'pincha ikki fazali tebranishidir . Download 1.05 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|