Psixologik tadqiqotlarda o`lchov usullarining qo`llanishi

KORRULATSIYA TUSHUNCHASI VA UNING PSIXOLOGIK TADQIQOTLARDA O'RNI

Reja:

1. 
   Korrulatsiya tushunchasi
   
2. 
   Korrelyatsion o'rganish
   

Korrelyatsion tadqiqotlar

Korrelyatsion tadqiqotlar bilan yaqindan tanishish

Korrelyatsiya ikki o'zgaruvchining o'zaro bog'liqligini anglatadi. Korrelyatsiya kuchli yoki zaif, shuningdek ijobiy yoki salbiy bo'lishi mumkin. Boshqa hollarda, qiziqish o'zgaruvchilari o'rtasida hech qanday bog'liqlik bo'lishi mumkin emas.
Korrelyatsion tadqiqotlar, mavzu haqida ma'lumot to'plash yoki tajribani amalga oshirish mumkin bo'lmagan holatlarda psixologiyada tez-tez ishlatiladigan tadqiqot turi hisoblanadi.
Korrelyatsiya usuli ikki yoki undan ortiq o'zgaruvchining o'zaro munosabatlariga qarashni o'z ichiga oladi. Tadqiqotchilar o'zaro aloqalar mavjudligini aniqlash uchun korrelyatsiyalarni qo'llashlari mumkin bo'lsa-da, o'zgaruvchilar o'zlarini tadqiqotchilar nazorati ostida emas.
Boshqa bir jihat shundaki, korrelyatsion tadqiqotlar o'zgaruvchilar o'rtasidagi munosabatlar mavjudligini aniqlashga imkon berganda, bu turdagi tadqiqotlar bitta o'zgaruvchining o'zgarishi boshqa o'zgaruvchiga o'zgarishlarga olib kelishi mumkinligini isbotlay olmaydi. Boshqacha qilib aytganda, korrelyatsion tadqiqotlar sabab-oqibat munosabatlarini isbotlay olmaydi. Korrelyatsiya usullari bir qator kuchli va zaif tomonlarga ega, shuning uchun muayyan vaziyat uchun qanday tadqiqot uslubini qo'llashni aniqlash muhimdir.
Korrelyatsion o'rganishning uchta mumkin natijalari mavjud: ijobiy korrelyatsiya, salbiy korrelyatsiya va korrelyatsiya. Korrelyatsiya koeffitsienti korrelyatsion kuchning o'lchovidir va -1,00 dan + 1,00 gacha bo'lishi mumkin.
Ijobiy korrelasyonlar: Ushbu turdagi korelasyonda, har ikki parametr bir vaqtning o'zida ortadi yoki kamayadi. +1.00 ga yaqin korrelyatsiya koeffitsienti kuchli ijobiy korrelyatsiyani ko'rsatadi.
Salbiy munosabatlar: Ushbu turdagi korrelyatsiya bir o'zgaruvchining miqdori oshgani sayin, boshqasi esa kamayadi (va aksincha). -1.00 ga yaqin korrelyatsiya koeffitsienti kuchli salbiy korrelyatsiyani ko'rsatadi.
Psixologik kuzatish va tajriba natijalarini so`z orqali ifodalaganda sub`ektivlik holatlari bo`lishi muqarrar, bunday sub`ektivlik holatlari muddatidan avval xulosa chiqarishda, asoslanmagan umumlashtirishlarda namoyon bo`ladi. Sifat jihatdan o`rganilayotgan psixik hodisa va jarayonlarni tavsiflashda ular o`rtasidagi farq va o`ziga xos rivojlanish xususiyatlarini to`la holda ta`riflashda qiyinchilik tug`diradi. Bunday tahlil kuzatish va tajriba natijalarida qay darajadagi xatolar bo`lishi mumkinligini aniq ko`rsatib bera olmaydi. SHuning uchun hamma vaqt mikdoriy tahlil sifat tahlil bilan birgalikda qo`llaniladi. Ana shunda sub`ektivlik holatlariga barham berilib, shakllantirilgan hukm va xulosalar tadqiqotchi shaxsiyatiga bog`liqlikdan xalos bo`ladi, natijalarni tekshirish imkoniyati vujudga keladi.
Korrelyatsion tadqiqotlar ikki o'zgaruvchining o'zaro bog'liqligini ko'rsatishi mumkin, bir o'zgaruvchining boshqa o'zgaruvchan o'zgarishlarga sabab bo'lishini isbotlay olmaydi. Boshqacha aytganda, korrelyatsiya natija bermaydi .
Misol uchun, korrelyatsion tadqiqotlar akademik muvaffaqiyat va o'zini o'zi qadrlash munosabatlarining mavjudligini ko'rsatishi mumkin, ammo u akademik muvaffaqiyat muvaffaqiyatli bo'lsa, o'z-o'zini hurmat qilishning o'zgarishiga olib kelishi mumkin emas. Boshqa o'zgarmaydiganlar ijtimoiy munosabatlar, bilim qobiliyatlari, shaxsiyat, ijtimoiy-iqtisodiy ahvol va boshqa ko'plab omillarni o'z ichiga oladi.
Tabiiy kuzatish : Ushbu usul eksperimentator tomonidan aralashuvlarsiz yoki manipulyatsiz tabiiy muhitga qiziqish o'zgaruvchilarini kuzatish va yozishni o'z ichiga oladi.
Tadqiqot usuli: So'rovlar va anketalar psixologik tadqiqotlarda qo'llaniladigan eng keng tarqalgan usullardan biri. Ushbu usulda ishtirokchilar tasodifiy tanlovi qiziqish o'zgaruvchilari bilan bog'liq bo'lgan so'rovnoma, test yoki so'rovnomani to'ldiradi. Tasodifiy tanlov so'rov natijalarining umumlashtirilishini ta'minlovchi muhim element hisoblanadi.
Arxiv tadqiqotlari: Ushbu tadqiqot boshqa tadqiqotchilar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarni tahlil qilish yoki tarixiy bemorlarning yozuvlarini o'rganish yo'li bilan amalga oshiriladi. Misol uchun, tadqiqotchilar "Shiddatli yurak" deb nomlanuvchi tajribada travmadan keyingi stress buzilishi (PTSD) haqida ko'proq ma'lumot olish uchun Fuqarolar urushida xizmat qilgan askarlarning yozuvlarini tahlil qildilar.
Psixolog uchun kuzatish va tajriba natijalarini statistik metodlar yordamida aniqlashni bilish juda muhimdir.