Psixologiyaliq konfliktologiya uzb

2.3.Konfliktning rivojlanish bosqichlari, unga ta`sir qiladigan omillar va yuzaga kelish 

shart-sharoitlari 

Konfliktologiyaning  Russiya  va  sobiq  ittifoqda  rivojlanishi.  Bu  borada  rus 

konfliktologiyasining  asoschisi  deb  haqli  ravishda  V.  M.  Bexterevni  ko`rsatish  mumkin.  U 

o`zining  refleksologiya  nazariyasi  doirasidan  shaxs  xulq-atvorining  motivlarini  tushuntirishga 

uringanlardan  biridir.Uning  fikricha,  barcha  ongli    va  ongsiz  jarayonlar  tashqi  xulq-atvorda, 

harakatlarda  ifodalanadi,  shuning  uchun  ham  tashqi  harakatlarni,  qiliqlarni,  nutqni,  tovushni 

o`rganish  orqali  shaxsning  o`zini  va  bu  harakatlarning  sabablarini  o`rganish  mumkin.  Bexterev 

asosan  sotsiologiyani  biologiya  bilan,  psixologiyani  esa  fiziologiya  bilan  aralashtirib  yubordi, 

shuning  uchun  shaxs  va  jamiyat  taraqqiyotining  universal  qonunlarini  aniqlashda  chalkashlikka 

yo`liqdi. 

20  –  30  yillarda  bolalar  va  o`smirlar  ijtimoiy  psixologik  taraqqiyotini  o`rganishga 

qaratilgan  ikki  yo`nalish  paydo  bo`ldiki,  ular  ham  qator  kamchiliklardan  holi  bo`la  olmadilar. 

Masalan,  biologik  yoki  biogenetik  nazariya  tarafdorlari  shaxsning  shakllanishida  irsiy    va 

biologik  nasliy  omillar  etakchi  rol  o`ynadi,  deb  hisoblashsa,  sotsiologik  yoki  sotsiogenetik 

nazariyotchilar bu borada ijtimoiy muhit rolini nihoyatda ortiq ekanligini himoya qilib chiqdilar. 

30-yillardagi  olimlar  shaxsning  shakllanishida  ijtimoiy  muhitning,  jamoaning  rolini, 

ta`lim-tarbiyaning  ahamiyatini  isbotlashga  urindilar.  Lekin  40-60  –yillar  ijtimoiy-psixologiya 

---

 

8 

taraqqiyotida  nisbatan  sokinlik  davri  bo`ldi.  Chunki  psixologiya  sohasida  olib  borilgan 

tadqiqotlar  ichida  ijtimoiy  psixologik  tadqiqotlar  yo`q  hisob  edi.  Bu  fan  Rusiyada  va  boshqa 

sobiq  ittifoqdosh  jumhuriyatlarda    70-  yillardan  keyin  keskin  rivojlana  boshladi.  Bunda 

moskvalik  va  leningradlik  (hozirgi  Sankt-Peterburg)  olimlar  maktabi  katta  rol  o`ynadi.  Agar 

Moskva  shaxrida  asosan  konfliktologiya  bo`yicha  fundamental  nazariy  tadqiqotlar  ko`plab 

o`tkazilib,  unda  hozirgi  zamon  ijtimoiy  psixologik  tadqiqotlarning  empirik  qonunlari  asoslari 

ishlab chiqilgan bo`lsa, Sankt-Peterburgda ko`proq tadbiqiy ilmiy tadqiqot ishlari olib borildiki, 

ular  birgalikda  minglab  yosh  ijtimoiy  psixologlar  avlodini  tarbiyalab  etishtirdilar.  Ular  esa 

hayotimizga    ilg`or  fikrlar  va  dalil  tadqiqotlar  bilan  kirib  kelib,  hozirgi  kun  fanini  dunyo 

miqyosida misli ko`rilmagan darajaga ko`tardilar.