Pul nazaryalari Reja: Pul nazariyasi. Pulning asosiy xususiyatlari Pulning metal nazariyasi, pulning nominal nazariyasi. Pulning funktsiyalari Pul miқdoriy nazariyasi. Pul muomalasi muammosi Zamonaviy pul massasining tashkiliy tuzilishi Pul

Muomala vositasi funktsiyasi. Muomala vositasi funktsiyasida pul yordamida tovar ўzining pul қiymatiga ayirbosh kilinadi. Bu funktsiyani bajarish uchun naқd pul bўlishi lozim. Bu funktsiya yordamida tovarlarni bir-biriga ayirboshlash-barter usuliga chek kuyiladi. Tarixiy tarakkiyot kўrsatadiki, jamiyat rivojlanishining ilk bosқichlarida barter kilishlar meҳnat maҳsulini ayirbosh қilishining yagona yuli bўlgan. Barterning noқulayligi shundan iborat bўlganki, A tovar egasi, B tovarni sotib olish uchun, nafaқat B tovar ishlab chiқaruvchini, balki B tovar egasiga zarur bўlgan tovarni ҳam topa olishi kerak edi. Bu juda қiyin jarayon bўlib, yuzlab tovarlarni muomalaga jalb kilgan ҳolda kўzlagan maқsadga erishish mumkin bўlgan. Oltinning pul sifatida ishlatila boshlashi natajasida barter usuli tovar ayirboshlashning usuli sifati ўz aҳamiyatini yўқotdi. Lekin, uni tahkidlash kerakki, barter usuli ҳozirgi kunda ҳam bahzi ҳollarda jaҳon amaliyotida қўlllanilib kelmokda.
Tovar defitsita, inflyatsiya surhatlarining oshib ketishi, mamlakatda siyosiy va iқtisodiy barkarorlikning yўқligi sharoitida barter bўyicha tovarlar ҳarakatini amalga oshirish tomonlar uchun қulay ҳisoblanadi.
Pulning muomala vositasi funktsiyasida tovar қўldan қўlga ўtadi va muomaladan chetlashadi, yahni istehmolchi egaligiga ўtadi. Pul va tovarning ҳarakati (T-P-T) қisқa vaқt ichida tugallanadi.
Қiymatning doimo bir shakldan ikkinchi shaklga (tovar-pul va pul-tovar) ўtib turishi pulning muomala vositasi funktsiyasining asosini tashkil қiladi.SHuning uchun ҳam bu funktsiyani bajarishda naқd pul bўlishi, u barkaror, sifati yuқori bўlishi kerak.
Ўzbekistonda muomala vositasi funktsiyasini Markaziy bank tomonidan chiқarilgan қoғoz pullar va metall tangalar bajaradi. Muomalaga chiқariladigan naқd pullar miқdori savdo-sotiқ ҳajmiga, ish ҳaқi tўlashning vaқtiga, aҳolining bankdan қarzgaga mablaғlar olish imkoniyatiga va boshқalar omillarga boғliқ. Savdo-sotiқ ҳajmining kўpligi va ish ҳaқining tez-tez tўlab turilishi muomalaga kўp pul chiқarish zarurligidan, aҳolining bankdan kўprok kredit olish imkoniyatiga ega ekanligi kamroқ muomala vositasi kerak ekanligidan dalolat beradi. SHuni aytish kerakki, ishlab chiқarishni ixtisoslashtirish, natural xўjalik, kichik korxona, fermer xўjaliklarining kўpayishi muomala vositasiga bўlgan talabni kamaytiradi.
Pulning muomala vositasi sifatida ishlatilishi muomala ҳarajatlarining barter ҳarajatlariga nisbatan ancha past bўlishini tahminlaydi. Pulning muomala vositasi funktsiyasi uning boshқa funktsiyalaridan ўzining mahlum xususiyatlari bilan ajralib turadi. Muomala vositasi funktsiyasining xususiyatdari sifatida қuyidagilarni keltirish mumkin:

• 
  bu funktsiyani real, naқd pullar bajaradi;
  
• 
  tovar va pul bir-biriga karma karshi, bir traektoriyaga ҳarakat қiladi;
  
• 
  tovar va pul ҳarakati bir vaқt da yuzaga keladi;
  
• 
  tovar sotuvchi va tovar sotib oluvchi ўrtasidagi munosabat tugallanadi va tomonlar tovarga yoki pulga ega buladilar;
  
• 
  pul muomala vositasi bўlishi uchun avvalom bor қiymat ўlchovi bўlishi kerak.