Pulsarlar

PULSARLAR

DONIYOROVA MO’TABAR

Pulsarlar xaqida

Pulsarlar xaqida

Pulsarlar [ing. pulsars, Pulsating Sources of Radioemission

(radionurlanishlarning pulyelanuvchi manbalari) soʻzlarining qisqartmasidan] — davriy

radionurlanishlar tarqatib turuvchi kosmik obʼyektlar. Pulsarlar nurlanishi 10 sm dan 10 m gacha kuzatiladi, uning maksimumi metrli radiodiapazonga toʻgʻri keladi.

Birinchi Pulsarlar 1967-yilda ingliz radioastronomlari tomonidan kashf etilgan. Hozirgi kungacha

100 dan ortiq Pulsarlar topilgan. Bu Pulsarlarning pulsa-siyalanish davri 0,033 dan 3,75

sekundgacha boʻlgan oraliqda sodir boʻladi. Pulsarlar davri asta-sekin ortadi. Davrning ikki marta

ortishi uchun ketadigan vaqt million va bir necha oʻn million yil-ga, yaʼni Pulsarlar yoshiga

barobar vaqtga teng boʻladi.

Masalan, Qisqichbaqasimon tumanlik ichidagi Pulsarlarning davri 2400-yilda, "Yelkanlar"

yulduz turkumida chaknagan oʻta yangi yulduz markazidagi Pulsarlarniki 24 ming yilda ikki

martagacha uzoklashadi. Bu Pulsarlar eng yosh hisoblanadi va davri eng qisqa, chunki ular atrofida

gaz qobigʻi kuzatiladi. Uzun davrli Pulsarlar keksa sanaladi, ular atrofidagi gaz qobigʻi fazoga

sochilib ketgan. Yosh Pulsarlarda davrni sakrab kamayishi kuzatiladi.

Pulsorlar

Pulsarlar nurlanishining alohida impuls lar tarzida kuzatilishi tez

Pulsarlar nurlanishining alohida impuls lar tarzida kuzatilishi tez

aylanayotgan va projektor singari yoʻnaltirilgan nurlanish

sochayotgan yulduzlar boʻlsa kerak, degan xulosaga olib

keladi. Ketmaket impulyelar oraligʻi yulduzning aylanish

davriga teng. Kichik davr bilan aylanuvchi yulduzning oʻzi

ham juda kichik (radiusi bir necha km) boʻlishi kerak.

Bunday yulduz oʻta yangi yulduzning chaqnashi natijasida

hosil boʻlgan neytron yulduz boʻlishi mumkin. Pulsarlar orasida