Qabul qildi: dot. Mirzayev N

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNVERSITETI
Olmaliq filiali
“Mashinasozlik texnologiyasi” kafedrasi
“Avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyasi” fanidan

MUSTAQIL ISH

Guruh: 7B-19MT

Bajardi: Nomozov A.
Qabul qildi: dot. Mirzayev N.
Mavzu: Avtomatik liniyalarda ishlov berish uchun zagatovkalarni o’rnatish
Reja:
1.Detallarni moslamalarga o`rnatish xatoliklarini hisoblashni o`rganish.
2.Berilgan detalni qo`zg’almas prizmalarda o`rnatishni o`rganish.

O`rnatish - zagotovkani yoki maxsulotni bazalash va maxkamlash jarayoni.

O`rnatish xatoligi - zagotovka yoki maxsulotni talab qilingan xolatidan xaqiqiy erishilgan xolati.O`rnatishni "loqal" jarayon - deb xisoblash mumkin.
Zagotovkani o’rnatishni moslamani koordinatalari sistemasida ko’rish mumkin. Moslamani o’rnatish dastgoxni koordinatalari sistemasida xam kuriladi va x.k.. Shuning bilan "O`rnatish" -tushunchasi zagotovkaga, moslamaga, kesuvchi asboblarga birgalikda bog’liqdir, chunki ular ishlov berishda bir-biri bilan o’zaro uzviy bog’liqlikdadir. Masalan: zagotovkani bazalashni dastgox koordinatalari
sistemasiga nisbatan xolatini ta`minlash deyish , shuning bilan bir katorda moslama koordinatalar sistemasiga nibatan xolatini ta`minlash. Bular bir xil emasdir, misol uchun moslamaga urnatilgan zagotovkani dastgox koordinatalar sistemasiga nisbatan xolatini ta`minlash demakdir. Bunda kordinatani sanoq boshlanishi bo’libi o’rnatuvchi element yoki uni uqi xisoblanadi.
O’rnatish xatoligi vektori - bazalash va maxkamlash xatoliklari vektori yigindisiga tengdir, ya`ni;

Xatolik moduli quyidagii formula yordamida aniqlanadi

Maxkamlash xatoligi kesish kuchi ta`siri ostida xosil bo’lgan deformatsiyadan kelib chiqadi. Yuqoridagi xatoliklarni xisoblashda moslama o’rnatuvchi elementlari deformatsiyasi, zagotovka deformatsiyasi, zagotovka va o’rnatuvchi elementlarni birikkan joylaridagi deformatsiyalarni xisobga olish kerak.
moslama xatoligi deb - kesuvchi asbobni yunaltiruvchi elementga nisbatan o’rnatuvchi elementlarni joylashuv xatoligiga tushuniladi. Moslamani dastgoxda orientirlash elementlari xatoligi va xatoliklar ishlov berish anikligiga ta`sir ko’rsatmaydi. U xolda umumiy xatolik quyidagii formula yordamida aniklanadi;

1.1-rasm. Ba`zi bir o’rnatish uchun bazalash xatoligini nazariy
ko’rsatkichlari
Texnologik parametrlar xatoligini
faktorlarga bog’liqligi

Texnologik parametrlar xatoligi bir nechta faktorlarga bog’liq bo’libi, ular asosan 2 ta guruxga bo’linadi:

Statistik faktorlar - texnologik sistema kismlarini noanikliklari (dastgox, moslama, kesuvchi asboblar zagotovkalar xamda ulchash vositalari) va ularni o’zaro joylashish noaniqliklari kiradi.
Dinamik faktorlar - kesish kuchi ta`sirida xosil bo’lgan deformatsiya, xaroratni o’rganishi (ya`ni zagotovkani ichki kuchlanishidagi xarorat) va kesuvchi asbobni emirilishi kiradi.
Yuqoridagi faktorlarga asosan barcha xatoliklar xam 2 ta guruxga bo’linadi va kutiluvchi xatolikni statistik va dinamik tarkibini xosil qiladi
Statistik tashkil etuvchilar xisoblash yuli bilan aniklanadi. Dinamik tashkil etuvchilarni esa xisoblash xam, aniqlash xam juda kiyin. Buni bartaraf etish uchun operatsiyani bajarish vaktida kesish kuchini kamaytirib, ishlov berish zonasini sovutib, zagotovkani termik ishlov berib va x.k. SHuning uchun xisoblashlarda uni no’lga teng deb xisoblanadi.
Kutilgan xatoliklarni statistik tashkil etuvchilarni xisoblash metodikasi texnologik sistema va uni asosiy elementlari struktura komponentlari orasidagi o’zaroalokani aks ettiruvchi modelini taxlil qilishgaasoslanadi. Ularni tarkibi quyidagii jadvalda keltirilgan.

Texnologik sistema

jadval 1.1

Zagovka	Moslama	Dastgox	Kesuvchi asbob
Boshlangich baza. Texnologik baza.	O’rnatuvchi element. Kesuvchi asbobni yunaltiruvchi elementi. Dastgoxga o’rnatish yoki maxkamlash uchun element.	Moslamani o’rnatish uchun element. Kesuvchi asbobni o’rnatish uchun elementi.	Dastgoxga o’rna-tish uchun elementi. Kesuvchi qism cho’qqisi