Qabul qildi: Teshaboyev Muhiddin

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI
Fakulteti: Kompyuter injinering
Kafedra: Kompyuter injinering
Falsafa fanidan 1-topshiriq
Guruh: 611-22
Bajardi: Mamasidiqov Mansurbek
Qabul qildi:Teshaboyev Muhiddin.

---

JORIY NAZORAT SAVOLLARI:
1-5 mavzu yuzasidan savollar
1. Falsafa fani predmeti.
2. Sharq Uyg‘onish davri falsafasi.
3. G‘arb Uyg‘onish davri falsafasi.
4. Borliq tushunchasi va uning mohiyati
5. Falsafa qonunlari
1. Falsafaning predmeti: Falsafa - bu bilim, voqelik va borliqning
asosiy mohiyatini o'rganadigan bilim sohasi. U hayotning
mazmuni, axloqi, axloqi, borliq va voqelikning o‘z mohiyati
haqidagi savollarga javob berishga intiladi. Faylasuflar bu
savollarni oʻrganish va xulosalar chiqarish uchun mantiq, tanqidiy
fikrlash va argumentatsiya kabi turli usullardan foydalanadilar.
. Falsafa predmeti: Falsafa juda keng va fanlararo soha boʻlib,
metafizika, gnoseologiya, etika, mantiq va estetika kabi koʻplab
turli sohalarga ega. Har bir filial turli xil savollar va tushunchalar
to'plami bilan shug'ullanadi. Masalan, metafizika haqiqatning
tabiati va narsalarning mavjudligi haqidagi savollar bilan
shug'ullanadi. Mantiq fikrlash va argumentatsiya bilan, axloq esa
to'g'ri va noto'g'ri xatti-harakatlar bilan bog'liq.
Falsafiy nazariyalar amaliyotda fikr-mulohazalarni o‘rganish,
muammolarni yechish, hujjatlarni yaratish va tahlil qilishda
ishlatiladi. Bu nazariyalar mamlakat boshqarish, iqtisodiyot,
huquqshunoslik, ijobiy salohiyat va boshqa sohalarda
amaliyotda ishlatiladi.
Falsafa va diniy tafakkur aloqasi, insonning olijanobligi,
maqsadlari va mavjudligi kabi masalalarda aloqadorligi ko‘rsatadi.
Falsafiy nazariyalar bilan diniy tafakkur o‘zaro muvofiqlashadi va
ularning o‘zaro ta’sirchanligi bor.

---

Falsafa va ilm-fan aloqasi, bilimning falsafiy asoslariga
e’tibor beradi. Falsafiy
nazariyalar ilm-fan
faoliyatining yuqori darajada tashkil etilishiga yordam beradi. Bu
aloqa, ilm-fan va falsafa o‘rtasidagi tarixiy uyg‘unlik sababli
rivojlansa ham, ularning o‘zaro ta’sirchanligi ham mavjud.
Falsafa va siyosat aloqasi, inson hayotida muhim ahamiyat
kasb etgan masalalarni yechishda ishlatiladi. Bu aloqa, falsafiy
nazariyalar va siyosat tahlillari o‘zaro ta’sirchanligi bor.
Siyosatning o‘zida falsafiy nazariyalarning o‘ziga xos o‘rni bor.
Falsafiy nazariyalarning inson hayotidagi ahamiyati juda katta.
Bu nazariyalar insonning olijanobligini, hayot maqsadlarini
aniqlashda, shaxsiy va jamiyatga oid muammolarni yechishda,
insoniyatning qadriyatini saqlashda yordam beradi. Falsafiy
nazariyalar inson hayotidagi muhim masalalarni yechishda,
insoniyatning o‘ziga xosliklari va uning huquq-muqaddasliklarini
saqlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
2. Sharq Uyg'onish falsafasi: Sharq Uyg'onish falsafasi - Sharq
madaniyatidagi falsafiy tiklanish davrini ifodalash uchun
ishlatiladigan atama. Bu davr Xitoy, Hindiston va Yaqin Sharqni o'z
ichiga olgan mintaqada 8-17-asrlarda sodir bo'ldi. Bu davrda
faylasuflar oʻzlarining anʼanaviy eʼtiqodlarini qayta koʻrib chiqishdi,
bu esa intellektual jonlanish va fan, matematika va adabiyot
sohalarida yaxshilanishlarga olib keldi.
. Sharq Uyg'onish falsafasi: Sharq Uyg'onish davrida faylasuflar
o'z madaniyatlarining asosiy tushunchalarini o'rganishga e'tibor
qaratdilar. Masalan, Xitoy faylasuflari konfutsiylik, daosizm,
buddizm kabi tushunchalarga e’tibor qaratdilar. Hindistonda
faylasuflar atman tushunchasini, abadiy o'zini va buddistlarning
Nirvana tushunchasini o'rgandilar. Yaqin Sharqda faylasuflar
islom ilohiyoti va falsafasini, jumladan Al-Farobiy, Avitsenna va

---

Averroes asarlarini oʻrgandilar.
3. G'arbiy Uyg'onish falsafasi: G'arb Uyg'onish falsafasi asosan
Italiyada 14-17-asrlarda sodir bo'lgan falsafiy uyg'onish davrini
anglatadi. Bu davr falsafa, san’at, adabiyot va fanda yangi
yutuqlarga olib kelgan qadimgi yunon va rim matnlarining qayta
kashf etilishi bilan tavsiflanadi.
G'arb Uyg'onish falsafasi: G'arb Uyg'onish davrida faylasuflar
ilhom olish uchun qadimgi yunon va rim falsafasining
klassiklariga murojaat qilishgan. Bu Platon va Aristotel asarlariga,
shuningdek, gumanizm va ilmiy inqilob kabi yangi falsafiy
oqimlarga qayta qiziqish uyg'otdi. Bu sohalarga Frensis Bekon,
Galileo Galiley va Rene Dekart kabi faylasuflar katta hissa
qo‘shgan.
4. Mavjudlik tushunchasi va uning mohiyati: Borliq tushunchasi
falsafaning asosidir. Bu haqiqatdagi mavjudlik yoki mavjudlik
holatiga ishora qiladi. Mavjudlikning mohiyati shu borliq yoki
mavjudlik holatining asosiy mohiyatini bildiradi. Borliqning tabiati
va uning mohiyati haqidagi savollar qadimdan falsafiy
tadqiqotlarda markaziy o‘rinni egallagan.
. Mavjudlik tushunchasi va uning mohiyati: Borliq tushunchasi
borlik tushunchasi bilan chambarchas bog'liq. Faylasuflar, odatda,
mavjudlik har qanday narsaning mazmuni yoki ahamiyatiga ega
bo'lishi uchun zaruriy shart ekanligiga qo'shiladilar. Borliqning
mohiyati ancha murakkab va munozarali masala. Ba'zi faylasuflar
borliqning mohiyati yo'q, deb hisoblasa, boshqalari esa borliq
ma'lum sifatlar yoki xususiyatlar bilan belgilanadi, deb
hisoblashadi.
5. Falsafa qonunlari: Falsafa qonunlari falsafiy tadqiqotlarni

---

boshqaradigan asosiy tamoyillar va qoidalarga ishora qiladi. Bu
qonuniyatlarga qarama-qarshilik qonuni, yetarli sabab tamoyili,
sababiylik tamoyili kabi tamoyillar kiradi. Faylasuflar bu
tamoyillardan oʻz fikrlashlarini yoʻnaltirish va toʻgʻri xulosalar
chiqarish uchun foydalanadilar.
Falsafa qonunlari: Falsafa qonunlari falsafiy tadqiqotlarni
boshqaradigan asosiy tamoyillardir. Masalan, qarama-qarshilik
qonuni taklif bir vaqtning o'zida ham to'g'ri, ham yolg'on bo'lishi
mumkin emasligini ta'kidlaydi. Etarli sabab printsipi har bir
narsaning sababi yoki sababi bo'lishi kerakligini ta'kidlaydi. Bu
qonunlar qat’iy qoidalar bo‘lishi shart emas, balki to‘g‘ri va
mazmunli falsafiy xulosaga kelish uchun amal qilinishi kerak
bo‘lgan umumiy tamoyillardir
.