Qadimgi Rim va Yunonistondagi iqtisodiy ta`limotlar
Download 1.32 Mb. Pdf ko'rish
|
Qadimgi giretsiyadagi iqtisodiy qarashlar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Gomerning
- «Nikoinaxov
|
Qadimgi giretsiyadagi iqtisodiy qarashlar www.arxiv.uz Qadimgi Gretsiya (Yunoniston) da ijtimoiy- iqtisodiy hayotning hamma jabhalarida “Quldorlik”- bevosita ishlab chiqaruvchilarni ekspluatasiya qilishning asosiy shakliga aylangan edi. Ishlab chiqarish asosan quldorlik munosabatlariga asoslanib olib borildi, qul asosiy ishlab chiqaruvchi kuch hisoblangan www.arxiv.uz U davrda oddiy xalq orasida mehnat ancha qadrlangan. Qulchilik ofatining bosib kelayotganligidan xavfsiragan shoir go‘yoki ilgari hukm surgan «oltin asr», ijtimoiy jabr va og‘ir jismoniy mehnatga ehtiyoj bo'lmagan davmi ham yoritgan • Dastlabki iqtisodiy g'oyalar Gomerning «Iliada» va «Odisseya» poemalarida aks ettirilgan bo‘lib, iqtisodiyotning “Natural” xo'jaiik konsepsiyasi ilgari surilgan. Yunon shoiri Gesiadning «Mehnat va qonunlar» asarida boylikning kuchi, hokimiyati aks ettirilgan. U dehqonchiligni ulug`laydi, bu sohada qisman qullar mehnati ham ishlatilgan. www.arxiv.uz Aval Makedoniyada yashagan olim, keyin Afinaga ko’chib olgan. Olimning iqtisodiy g’oyalari «Nikoinaxov Moqi» va «Siyosat» kitoblarida mavjud. U « Qul - tirik qurol, qandaydir tirik mulk» degan edi. Uning fikricha, jamiyatning quldor va qullarga bo’linishi - bu tabiiy va qonuniy ahvol bo’lib, odamlarning tabiatan turli-tumanligidandir. U «haqiqiy boylik» (tabiiy) ni tan olgan, uni iste’mol qiymatlarining yig’indisi deb bilgan va bu bilan bog’liq faoliyatni iqtisodiyotga tegishli soha deb bilgan. Quldorlik xo’jaligini mustahkamlash uchun o’rtacha ta’minlangan quldorlar sinfini yuksaltirish kerak, buning uchun davlat tomonidan odil almashuvni ta’minlash zarur. Olim masalani ahloqiy ravishda hal etishga urinsa-da, birinchi marta almashuv qiymatini tahlil etdi va qiymatning mehnat nazariyasi kurtaklarini yaratdi. www.arxiv.uz Platonga nisbatan Aristotel pulning mohiyatini kengroq va chuquroq anglab yetdi. Ammo u tovar ishlab chiqarishining rivojlanmaganligi va qiymatni to`la tushunmaganligi tufayli tovarlar pul tufayli bir- biri bilan solishtirilishi mumkin degan qisqacha xato xulosaga keldi. Natural xo’jalik tarafdori bo’lgan olim muomalaning M-I-M shaklinigina tan olgan (talabni qondirishga mo’ljallangan holat), savdo va sudxo’rlik tabiatga zid bo’lib, bularni pul qilish san’atiga xos narsa deb bilgan va uni xrematistikaga tegishli degan. www.arxiv.uz Bu olimning xizmati shundaki, u birinchilardan iqtisodiyotning ayrim kategoriyalarini berdi va ma’lum darajada ular o'rtasidagi o‘zaro boglanishni aniqladi. Aristotelning iqtisodiy tizimi bilan A.Smitning «Xalqlar boyligi» asaridagi fikrlar hamohangligini Aristotel ko‘rish, qiymat qonunining hosil bolishi mexanizmini tushunish mumkin • Aristotel uchun ideal (bekam-u ko‘st) xo‘jalik - bu uncha katta bolmagan dehqonchilik xo'jaligi (unda albatta qular ishlagan) bo`lib, u deyarli kerakli barcha mahsulotni yaratuvchi (natural xo‘jalik) bolishi shart edi. Ayrim yetishmagan narsalarni esa qo‘shnilardan «odil almashuv» asosida olish kerak www.arxiv.uz Download 1.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|