Qaraqalpaq ma’mleketli universiteti Qurilis fakulteti Qurilis materiallari buyumlari ha’m konstruksiyalarin islep shig’ariw qaniygeliginin’

13- tema: MadhCad hám MatLab programmalarinan paydalaniw.
Zamanagóy kompyuter matematikası matematikalıq esaplardı avtomatlastırıw ushın pútkil bir birlestirilgen programmalıq sistemalar hám paketlerdi usınıs etedi. Bul sistemalar ishinde Mathcad ápiwayı, jetkiliklishe qayta islengen hám tekserilgen matematikalıq, ximiyalıq esaplawlar sisteması bolıp tabıladı.
Ulıwma alǵanda Mathcad - bul kompyuter matematikasınıń zamanagóy sanlı usılların qóllawdıń ulıwma kompleksi bolıp tabıladı. Ol óz ishine jıllar ishindegi matematikanıń rawajlanıwı nátiyjesinde jıynalǵan tájiriybeler, qaǵıydalar hám matematikalıq esaplaw usılların alǵan.
Mathcad interfeysi Windowstıń barlıq programmaları intefeysiga uqsas. Mathcad jumısqa tushurilgandan keyin onıń aynasında bas menyu hám ush panel jardeminden ibarat bolıp olar tómendegi tártipte: Standart (Standart ), Formatting (Formatlaw ) hám Math (Matematika ). Mathcad jumısqa túskende avtomatikalıq túrde onıń jumısshı hújjet faylı Untitled 1 at menen ashıladı hám oǵan Workshet (Jumıs beti) dep ataladı. Standart (Standart ) qurallar paneli bir neshe fayllar menen islew ushın buyrıqlar kompleksin óz ishine aladı. Formatting (Formatlaw ) formula hám tekstlerdi formatlaw boyınsha bir neshe buyrıqlardı óz ishine aladı. Math (Matematika ) matematikalıq quralların óz ishine alǵan bolıp, olar járdeminde simvollar hám operatorlardı hújjet faylı aynasına jaylastırıw ushın qollanıladı.
MATLAB sisteması - kompyuterde túrli baǵdardaǵı : matematika, fizika,mexanika, basqarıw hám injenerlik máselelerin sheshiw, hár qıylı energetikalıq,mexanik hám dinamikalıq sistemalardı modellestiriw, proektlestiriw, xarakteristikalaw hám analiz qılıw máseleleriniń anıq, tez hám nátiyjeli sheshiw ushın mólsherlengen sistema hám hár qıylı sohali paydalanıwshılarǵa mólsherlengen programmalastırıw tili bolıp tabıladı.
MATLAB programmalastırıw tili retinde 1970 - jıllardıń aqırında Kliv Mouler (Cleve Mouler) tárepinen jaratılǵan. MATLAB termini anglichan Matrix Laboratorysózlerinen kelip shıqqan bolıp, matritsa Tájiriybesi degen mánisti ańlatadı.
MATLAB járdeminde anıq máselelerdi sheshiw basqa skalyar programmalastırıw tilleridagiga (mısalı, C++) salıstırǵanda bir neshe ret tez atqarıladı. MATLABtiñ basqa programmalastırıw tillerinen parq etiwshi ózgesheligi mınada, ol óz jumısında maǵlıwmatlardı matritsalar formasında shólkemlestiriw usılınan paydalanıladı.

MATLAB quramına buyrıqlar interpretatori, grafik qabıq, tahrirlagich, buyrıqlar kitapxanası, kompilyator, analitik esaplawlardı ótkeriw ushın Maple paketiniń simvol yadrosı, C/C++ dagi MATLAB matematikalıq kitapxanası, esabatlar generatorı, instrumentlerge bay panel (Toolboxes) kiredi.

Zamang’oy kompyuter matematrikasi matematik esaplardi avtomatlastiriw ushin uliwma bir birlestirilgen da’stu’riy tizimler ha’m paketlerdi usinadi.Bul tizimler ishinde MathCad a’piwayi jetelishe islengen ha’m tekserilgen matematik esaplawlar tizimidir.Uliwma alg’anda MathCad –bul kompyuter matematikasinin’ zamanag’oy sanli usillarin qollaniliwdin’ unikal kolleksiyasi.Bul o’z ishine jillar ishindegi matematikanin’ rawajlaniwi na’tiyjesinde jiynalg’an ta’jiriybeler,qag’idalar ha’m matematik usillarin alg’an.MathCad paketi injenerlik esap jumislari ushin da’stu’r bolip,ol professional matematikler ushin mo’lsherlengen.Onin’ ja’rdeminde o’zgeriwshi ha’m o’zgermes parametrli algebraic ha’m defferencial ten’lemelerdi sheshiw,funkciyalardi taliqlaw ha’m olardin’ ekstemumin izlew,tabilg’an sheshimlerdi taliqlaw ha’m kesteler ha’m grafikler quriw mu’mkin.MathCad quramali ma’selelerdi sheshiw ushin o’z da’stu’rlew tiline iye.MathCad interfeysi Windowstin’ barliq da’stu’rleri interfeysina uqsas,MathCad iske tu’sirilgennen son’ onin’ aynasinda bas menyu ha’m ush panel shig’adi.Standart,Formatlaw ha’m matematika iske tu’skende avtomatik ra’wishte onin’ jumisi hu’jjet fayli Unitled 1 non menen ashiladi ha’m og’an Workshet(jumis beti)delinedi.Standart paneli bir neshshe fayllar menen islew ushin buyriqlar toplamin o’z ishine aladi.Formattin’ formula ha’m teksttin’ formatlaw boyinsha bir neshshe buyriqlardi o’z ishine aladi.Math(matematika) o’z ishine alg’an bolip olar ja’rdeminde simvollar ha’m operatorlardi hu’jjet fayli aynasina jaylastiriw ushin qollaniladi.To’mendegi su’wrette MathCadtin’ aynasi paneli ko’rsetilgen.