Qaraqalpaq tilin oqitiw metodikasi

Qaraqalpaq tili oqıtıw etodikası boyınsha juwmaqlaw 
jazba jumıstın variantlar 
1 -Variant 
1. 
Qaraqalpaq tili metodikası pa`ninin` maqseti ha`m wazıypaları. 
Tayanısh tu`sinik. Qaraqalpaq tilin oqıtıwg`a qoyılatug`ın talaplardı anıqlaw, oqıtıwdın` 
maqseti-bul boyınsha tu`sinik beriw, tiykarg`ı wazıypa sapalı ta`rbiya ha`m bilim beriw 
2.Oqıtıwdın` printsipleri 
Tayanısh tu`sinik. Qaraqalpaq tilin oqıtıwda didaktikalık printsiplerdi basshılıkka alıu ha`m 
kollanıu 
3. 
Buuın, pat ha`m otkerme talapların oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik. Buu`ın tu`rlerin anıqlaw, pat normasın biliu, otkermeleudin jolların 
belgilep ko`rsetiw. 
2-Variant 
1.Qaraqalpaq tilin oqıtıw metodikalıq izertlew metodları 
Tayanısh tu`sinik. Baklaw, eksprement analiz ha`m juwmaklaw, gu`rrinlesiw anketa toltırıw 
metodların bayanlaw 
2.Dawıslı ha`m dawıssız seslerdi oqıtıw 
Tayanısh 
tu`sinik. 
Dawıslılardın` 
jasalıwı 
boyınsha 
bo`liniwleri, 
dawıssızlardın` 
klassifikatsiyasın durıs anıqlaw 
3.Qaraqalpaq tilinen klastan tıs jumıslardın` tu`rleri 
Tayanısh tu`sinik. Til do`geregin du`ziw, olimpiada o`tkeriw, sayaxatka shıg`ıw, diyualı 
gazeta shıg`arıwın anıqlaw 
3-Variant 
1.Qaraqalpaq tilin oqıtıwdagı metodlar 
Tayanısh tu`sinik. Til faktin tallaw, gurrin lektsiya usılları, ko`rgizbeli grammatikalık tallaw 
usılları 
2.So`z tu`rlerin oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik. Dara qospa so`zlerdi oqıtıw usılın beriw ha`r bir so`zdin` du`zilis anıqlaw 
3.Ga`ptin` bas ag`zaların oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Baslawısh ha`m bayanlawıshtın` bir-birinen o`zgesheligin, tiykarg`ı 
belgilerin anıqlaw 
4-Variant 
1.Fonetikalıq oqıtıwdın` maqseti ha`m wazıypaları 
Tayanısh tu`sinik: Fonetikanı oqıtıwdın` ilimiy ha`m praktikalık axmiyeti, fonetikalık 
materiallardı tusindiriudi aytıu 
2.Atlıqtın` sepliklerin oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Atlıktın` altı seplikke bo`liniwi, olardı salıstırmalıqta u`yreniw, 
ko`rgizbelilikten paydalanıw 
3.Ga`ptin` ekinshi da`rejeli ag`zaların oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Tolıklawısh, anıqlawısh, pısıklawısh ag`za bolıp bo`liniwin ko`rsetiw, 
olardın` bir-birinen o`zgesheligin anıqlaw 
5-Variant 
1.So`z shaqapların oqıtıw
Tayanısh tu`sinik: So`z shaqapların klassifikatsiyalaw, olar boyınsha beriletug`ın mag`lıumat, 
ma`nili ha`m ko`mekshi so`z shaqapların anıqlaw 

---

2.Qaraqalpaq tili metodikasının` basqa pa`nlar menen baylanısı 
Tayanısh tu`sinik: Ou`ıtıw barısında qaraqalpaq tilinin` pedagogika, psixologiya ha`m 
a`debiyat pa`nleri menen baylanısı aytıladı 
3.Ga`ptin` ma`nisine qaray tu`rlerin oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Ga`ptin` ma`ni boyınsha xabar, soraw ha`m u`ndew ga`p bolıp bo`liniwleri 
ha`m olardın` o`zgesheliklerin ko`rsetiw 
6-Variant 
1.Sabaq tipleri menen tu`rleri 
Tayanısh tu`sinik: Sabaktın` aralas, birlesken da`stu`riy sabaq tipleri bolıp boliniui, sabaqtın` 
bilim beriw, juwmaqlaw, ta`kirarlaw sabaqları ekenligi, olardı o`tkeriw jolları 
2.U`nleslik nızamın oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Tematikalık, kalen`darlık ku`ndelik planlar, olardın` du`ziliw jolların 
anıqlaw 
3.Sinonim, antonim atlıklardı oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Atlıktın` bir neshe formada kelip bir ma`ni anlatıwı sinonim ekenligi 
qarama-qarsı ma`nide keliwshi antonim ekenligin anıqlaw 
7-Variant 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha jobalar 
Tayanısh tu`sinik: Tematikalıq, kalen`darlıq ku`ndelik planlar, olardın` du`ziliw jolların 
anıqlaw 
2.Sinonim, antonim, omonimlerdi oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: So`z ma`nilerinin` beriliwlerin, qarama-qarsılıg`ın belgilew, sinonimlik 
qatarlardı u`yretiw, olardın` salıstırmalı usılda tu`sindiriw 
3.So`z dizbeklerin oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: So`z dizbeklerin leksikalıq, morfologiyalıu`, sintaksislik keliwi, sonday-aq 
atawısh so`z dizbegi 
8-Variant 
1.Sintaksista oqıtıwdın` maqseti ha`m wazıypaları 
Tayanısh tu`sinik: Sintaksis bilimin u`yretiudin` jolların aytıw, bunı u`yretiude sistemalık 
ha`m izbe-izlik, onın` basqa tarawlar menen baylanısı 
2.Fonetikalıq tallaw jasawdın` jolları 
Tayanısh tu`sinik: So`zlerdi dawıslı ha`m dauıssız seslerge bolip tallaw, ses penen ha`riptin` 
o`zgesheligin anıqlaw 
3.Almasıqtı oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Almasıktın` basqa so`z shaqaplarına qatnası, ma`nilik tu`rleri tu`sindiriledi 
9-Variant 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha sabaqlardın` tu`rleri 
Tayanısh tu`sinik: Fakul`tativ sabaq oqıwushı menen jeke islesiw sabag`ı bolıp keledi, klastan 
tıs jumıs tu`rleri boladı, olarg`a o`tkeriw jolları aytıladı 
2.Kelbetlikti oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Kelbetliktin` jasalıw jolları, kurılısı boyınsha tu`rleri, 
daejeleri aytıladı. 
3 Dizbekli kospa gaptn oqıtıw 
Tayanısh tu`sinik: Danekerli ha`m danekersiz kospa gapti oqıtıw jolları aytıladı 10-Variant 
1.Qaraqalpaq tili sabagında texnikalık kurallardan paydalanıu 
Tayanısh tu`sinik: Daifil`m, kodoskop, magnitafon, epidoskoplardan paydalanıu aytıladı 
Grammatikalık kagıydalar, tu`sinikler terminlerdi uyretiu. Apıklama aytıu, terminlerd 
tusindiru aytıladı onın ozgeshelikleri bildiriledi 

---

Sozlerdin kop maniligin uyretiu 
Tayanısh tu`sinik: Bunda so’zdin tura maniey menen auıspalı maniey salıstırıladı, omonim 
menen kop maninin ayırmashılıgı aytıladı 
11-Variant 
1.Orfografiyanı oqıtıw usılları 
Bunda shınıgıu jazıu, onın printsiplerin uyretiu aytıladı. 
2.Kasiplik leksikanı oqıtıw 
T.t. Bunda ha’r kasipke tan bolgan so’zler salıstırılıp, kollanıuları ozgeshelikleri aytıladı. 
3. 
Feyil maxallerin oqıtıw 
Bunda otken, xazirgi, keler maxaller olardın belgileri kollanıuları uyretiledi 
T.t. Anıqlawıshtın` baska gai ag’zalarınan ozgesheligi salıstırmalı turde aytıladı. 
24-Variaıt 
1. 
Qaraqalpaq tili boyınsha okıushıdan soraw 
T.t. Okıushıdan soaru tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2. 
Neologizm, goiergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 
3. 
Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 25-Variant 
1. 
Okıtıuda mugallimnin so’zi 
T.t. Bunda mugallimnin bayanlau usılı so’zdin anıklıgı til fakti tolı k aytıladı. 
2. 
Bayanlauıshtı oqıtıw 
T.t. Bunda onın kurılısı kaysı so’z shakabınan duziletugınlıgı aytıladı. 
3. 
Okıshılardın jazatugın jazba jumıslar 
T.t. Tiykarınan ditant ha`m onın tu`rleri, bayan, shıgarma, bayanlama jazdırılıuı kerek. 
26-Variant 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha otiletugın sabaqlarga tallaw. 
T.t. Bunda sabaqtın` maqseti, mazmunı, okıushıga beriletuın sorawlar, korsetimlik shanagau 
o`tkeriw xakkında aytıladı. 2. Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgeshelgi aytıladı. 3.Atlıktın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Bunda atlıktın` tu’rli usıla jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 
27-Variant 
1 Qaraqalpaq tili boyınsha okıushıdan soraw 
T.t. Okıushıdan soaru tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2.Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 3.Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 28-Variant 
1 .Qaraqalpaq tili boyınsha okıushıdan soraw 
T.t. Okıushıdan soaru tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2.Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 3.Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 
Jazba variant duziushi: 
Bmbergenov. U 
T.t. Bunda irkilis belgilerinin tu`rleri, kollanılıuları ha`m xızmetleri salıstırıu arkalı aytıladı. 

---

18-Variant 
1. 
Okıushılardın bilimin tekseriu sabagı 
T.t. Otilgen material boyınsha bilimdi tekseriu soraw-juuap ha`m ameliy jumılra menen 
tekseriletugını aytıladı. 
2. 
Sinonim, antonim kelbetliklerdi oqıtıw 
T.t. Kelbetlikler sinonim ha`m antonim bolıp ksliui, analiz ha`m sintez usılında tusindiriledi. 
3. 
Leksika boyınsha shınıgıu a/J^^ 
T.t. Bunda okıushılarga leksika boyınsha shınıgıudı jazba churde tekst arkalı o`tkeriw aytıladı. 
]9-Variant 
1. 
Qaraqalpaq tili kursı bolimleri arasındagı baylanıs printsipi 
T.t. Xar bir bolim bir-birinen baylanıslı uyreniledi. Son olardın natiyjeligi aytıladı. 
2. 
Feyildin funktsional` formzların oqıtıw 
T.t. Bunda xal feyil, kelbetlik feyil ha`m atauısh feyiller uyreniledi. Olardı uyretiu jolları 
aytıladı 
3. 
Antonimdi oqıtıw 
T.t. Sozlerdin karama-karsı manide keliuin salıstırmalı turde aytıladı. 20-Variant 
1. 
Qaraqalpaq tilin oqıtıwdın` ozine tan ozgeshelikleri 
T.t. Bunda gurrin, tusindiriu, korgizbelikte oqıtıw usılları aytıladı. 
2. 
Kelbetliktin jasalıuın oqıtıw 
T.t. Bunda kelbetlik jasaushı kosımtalar, mısallar arkalı korgizbelikte tusindiriu jolları 
aytıladı. ZFeyildin jasalıuın oqıtıw 
T.t. Bunda feyildin morfologiyal`j ha`m sintaksislik usılda jasalıuın analiz usılda aytıladı. 
21-Variant 
1. 
Okıtıuda gurrin usılı 
T.t. Bunda klasslarda otkeriletugın gurrin usılına belgilengen uakıt onın tu`rleri: evristikalı, 
xabar gurrinlerin aytıladı 
2. 
Pısıklauıshtın` manilik tu`rlerin oqıtıw 
T.t. Sın, uakıt, maqset, sebep, shart, karsılas, mugdar-dareje pısıklauıshları uyretiu jolları 
aytıladı. 
3. 
Auıspalı ha`m auıspasız feyillerdi oqıtıw 
T.t. Auıspalı feyillerdin tura tolıklauısh bolıp keliui, auıspasız feyillerdin is-ha’reketi ha’r 
tu’rli formada korsetedi. 
22-Variant 
1. 
Okıtıuda til faktlerin analizleu usılı 
T.t. Bunda til faktlern baykau, grammatikalık tallaw, korkem shıgarma 
2. 
Feyil so’zlerdin jasalıuın uyretiu 
T.t. Feyillerdin morfologiyalık ha`m sintaksisilik usıl menen jasalıuları kespe kagazlar menen 
uyreniledi. 
3. 
Tolıklauıshtı oqıtıw 
T.t. Tolıklauısh`ın tura ha`m kıya bolıp boliniui ha`m barıs, tabıs, shıgıs sepliklerinde keliuleri 
aytıladı. 
23-Variant 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha sabaqlıklar duziliu baskıshları 
T.t. Qaraqalpaq tilinen bir neshs baskıshlar dauirinde sabaqlıklar duzilgen 
2. 
Karakachpak tilinen shınıgıu o`tkeriw 

---

T.t. Sabakta bir neshe shınıgıu o`tkeriw jolları: jazba turde auızsha aytıu, sorawa juap 
qaytarıw shınıgıwları o’tkeriledi 
3.Anıqlawıshtı oqıtıw
T.t. Anıqlawıshtın` baska gap ag’zalarınan ozgesheligi salıstırmalı turde aytıladı. 
25-Variaıt 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha oqıwshıdan soraw 
T.t. Oqıwshıdan soaru tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2.Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 
3.Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 25-Variant 
1. 
Okıtıuda mugallimnin so’zi 
T.t. Bunda mugallimnin bayanlau usılı so’zdin anıklıgı til fakti tolı k aytıladı. 
2. 
Bayanlauıshtı oqıtıw 
T.t. Bunda onın kurılısı kaysı so’z shakabınan duziletugınlıgı aytıladı. 
3. 
Okıshılardın jazatugın jazba jumıslar 
T.t. Tiykarınan ditant ha`m onın tu`rleri, bayan, shıgarma, bayanlama jazdırılıuı kerek. 
26-Variant 
1.Qaraqalpaq tili boyınsha otiletugın sabaqlarga tallaw. 
T.t. Bunda sabaqtın` maqseti, mazmunı, okıushıga beriletuın sorawlar, korsetimlik shanagau 
o`tkeriw xakkında aytıladı. 2. Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgeshelgi aytıladı. 3.Atlıktın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Bunda atlıktın` tu’rli usıla jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 
27-Variant 
1 Qaraqalpaq tili boyınsha oqıwshıdan soraw 
T.t. Okıushıdan soraw tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2.Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 3.Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi.
28-Variant 
1 .Qaraqalpaq tili boyınsha okıushıdan soraw 
T.t. Okıushıdan soaru tema kolemi menen mazmunına qaray ha’r tu’rli usılda boladı. 
2.Neologizm, go’nergen so’zlerdi oqıtıw 
T.t. Jana ha`m go’nergen so’zlerdin kollanıu ozgesheligi aytıladı 3.Atlıtın` jasalıuın oqıtıw 
T.t. Atlıktın` tu’rli usılda jasalıuı korgizbeli usılda uyreniledi. 
Jazba variant duziushi: 
Еmbergenov. U 

---