Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti zooogiya kafedrasi
Download 4.68 Mb. Pdf ko'rish
|
UMURTQASIZ HAYVONLAR ZOOLOGIYASI
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kerakli materiallar va jihozlar
- Ishning mazmuni
- 37-rasm. Yomg‘ir chuvalchangining tashqi tuzilishi
|
18 – mashg’ulot.
Mavzu: Kam qilli chuvalchanglar (Oligochaeta) sinfi. Yomg‘ir chuvalchangining tashqi va ichki tuzilishi. Ahamiyati. Ishning maqsadi: Yomg‘ir chuvalchangining tashqi, ichki tuzilishi, rivojlanishi va ahamiyatini о‘rganish. Kerakli materiallar va jihozlar: yomg‘ir chuvalchangining morfologiyasini va kо‘ndalang kesimini aks ettiruvchi tablitsalar, tirik yomg‘ir chuvalchanglari, qо‘l lupalari kichik qisqichlar, kichik tug‘inag‘ichlar, yomg‘ir chuvalchangining kо‘ndalang kesimining bо‘yalgan mikropreparatlari, vannachalar, suvga tо‘ldirilgan idishlar, doka rumolcha. Ishning mazmuni: Yomg‘ir chuvalchangi 15-20 sm uzunlikda bо‘lib, organik chiqindi moddalarga boy bshlgan tuproqlarda yashaydi. Tanasi bir xil tuzilishga ega bо‘lgan simentlardan tashkil topgan. Oldingi va keyingi uchlari birozingichkalashgan. Yelka tomoni qoramtir, qorin tomoni esa oqishroq rangda bо‘ladi. Tanasining 32-37 sigmentlari yelka tomoni ancha yо‘g‘onlashib, belbog‘ qismini hosil qiladi. Unda suyuq modda ishlab chiqaradigan bir necha mayda bezlar joylashgan. Bu suyuqlik qо‘yilgan tuhumlarni ustini о‘rab, pilla hosil qilish uchun ishlatiladi. 37-rasm. Yomg‘ir chuvalchangining tashqi tuzilishi: A - yon tomondan kо‘rinishi; V -qorin tomondan kо‘rinishi: 1 -og‘iz; 2 - yon tuklar; 3 - qorin tomoni tuklari; 4 - belbog‘; 5 -jinsiy teshiklar. Yomg‘ir chuvalchangining oldingi uchida doirasimon bosh yoki og‘iz oldi kuragi – prostomium va undan keyin esa tananing birinchi sigmenti – peristomium joylashadi. Uning bosh qismida hech qanday sezuvchi о‘simtalari bо‘lmaydi.tanasining har bir sigmenti yon tomondan 2 juftdan (hammasi 8ta) mayda qillar joylashgan. Bu albatta ularning kо‘p qilli xalqali chuvalchanglardan kelib chiqqanligining dalilidir. Yashash sharoitiga moslanishish natijasida parapodiyalar yо‘qolib, faqat bir qism qillar saqlanib qolgan. Yomg‘ir chuvalchangi tanasining sigmentlari tashqi tomondan bir-biridan sigmentlararo egatcha orqali ajralib turadi. Chuvalchangning yelka tomonidagi bu egatchalarga teshikchalar bо‘lib, ular orqali tana bо‘shlig‘i suyuqligi chiqib turadi va terini namlaydi. Buning natijasida chuvalchangning nafas olishi osonlashadi. |
