Qatag‘on qurbonlari xotirasi

II.BOB. MUZEY TUZILMASI, MAVJUD ASHYOLAR, HUJJATLAR


2.1 “Qatag'on qurbonlari xotirasi” muzeyi tuzilmasi.
O‘zbekiston tarixi ko‘plab voqealarni xotirlaydi: yerlarning tortib olinishi, qonli nizolar, qulash va rivojlanish, lekin bir narsa o‘zgarishsiz qolmoqda – odamlar xotirasi. O‘z davrining qurboniga aylangan odamlar.
Siz “Qatag‘on qurbonlari xotirasi” noyob muzeyi haqida bilib olasiz. Muzey 2002-yil noyabr oyida xalqni ozodlikka da’vat etgan, Vatan ozodligi va mustaqilligi uchun kurashda qahramonlik ko‘rsatgan, totalitar tuzum davrida ommaviy siyosiy qatag‘on qurboni bo‘lgan, ajdodlar haqida so‘zlab berish maqsadida tashkil etilgan.
“Shahidlar xotirasi” jamgʻarmasi maʼlumotlariga koʻra, 1937-yil sentabrida hozirgi Oʻzbekiston hududida 10700 kishi hibsga olinib, sudlangan. Ulardan 3613 nafari o‘lim jazosiga hukm qilingan, 7087 nafari esa 8 yildan 10 yilgacha bo‘lgan lagerlarda qamoqda saqlangan. 13 dan 28-noyabrgacha bo‘lgan davrda 1611 kishi sudlangan bo‘lsa, 1937-yil dekabrda mahkumlar soni 3610 kishini tashkil etdi. Qurbonlar orasida Abdulla Qodiriy, Fitrat, Cho‘lpon kabi taniqli arboblar, olim va adiblar bor edi.
Muzey Toshkent shahrining Yunusobod tumanida joylashgan “Shahidlar xieboni” bog‘ining bezagidir.

MUZEY EKSPOZITSIYASI 10 TA BO‘LIMNI O‘Z ICHIGA OLADI:

1) O‘rta Osiyo (Turkiston)ning chor Rossiyasi tomonidan mustamlaka qilinishi va mahalliy aholining kurashi.
2) Milliy tiklanish harakati, uning ko‘rinishlari va amaliy yo‘nalishlari. O‘zbekistonda jadidchilik harakati.
3) Turkiston Muxtoriyatining tugatilishi va Sovet davlatining repressiv siyosatining boshlanishi (1917-1924).
4) Oʻrta Osiyodagi zulm va zoʻravonlikka, qurolli qoʻzgʻolonlarga qarshilik koʻrsatish harakati (1918-1924).
5) Sovet hukumatini “Kollektivlashtirish” va “quloqlashtirish” siyosati, uning fojiali oqibatlari (1930-1936).
6) 30-yillar boshidagi siyosiy repressiyalar (1929-1936).
7) 1937-1938 yillardagi siyosiy qatag‘onlar.
8) 1940-1950 yillardagi siyosiy repressiyalar.
9) 1980-yillardagi repressiya: “Paxta ishi” kampaniyasi.
10) Tarixiy adolatni tiklash, qatag‘on qurbonlari xotirasini abadiylashtirish, mustaqillik yillarida milliy qadriyatlarni asrab-avaylash va rivojlantirishga qaratilgan muhim tarixiy voqealar (1991 yildan) Dastlab, bino bir gumbazli bo‘lib, bitta ko‘rgazma zali joylashgan. Bir necha yillar davomida muzey yangi eksponatlar va yangi tarixiy ma’lumotlar bilan to‘ldirildi.
Bugungi uch gumbazli bino maydoni 960 m2 bo‘lgan 3 ta ko‘rgazma zalidan iborat bo‘lib, bu yerda keng ayvon ham mavjud.
Shu bilan bir qatorda muzey ilmiy-tadqiqot muassasasi bo‘lib ham hisoblanadi. Bu yerda muzey xodimlari – tarixchi olimlar qatag‘onlar tarixiga oid arxiv hujjatlarini chuqur o‘rganib, faktik materiallar to‘playdi. Muzey fondi orqali monografiyalar, ilmiy loyihalar, publitsistik va badiiy nashrlar muntazam chop etilmoqda.