Qidir Suyuqliklarda ichki ishqalanish

Hajmiy qovushoqlik
Hajmiy qovushoqlik yoki ikkilamchi qovushoqlik harakat yoʻnalishida 
impulsning
uzatilishi
natijasida yuzaga keladi. Suyuqlikning siqiluvchanligini va(yoki) qovushoqlik koeffitsiyentining bir
jinsli emasligini hisobga olgandagina yuzaga keladi.
Agar dinamik (va kinematik) qovushoqlik sof siljish deformatsiyasini xarakaterlasa, ikkilamchi
qovushoqlik hajmiy siqilish deformatsiyasini xarakterlaydi.
Hajmiy qovushoqlik tovush va zarb toʻlqinining soʻnishida muhim rol oʻynaydi va tajribalarda,
asosan, toʻlqinlarning soʻnishini oʻlchash orqali aniqlanadi.
Masalan, zarb toʻlqinlarining tarqalishida yuzaga kelgan hajmiy qovushoqlikni quyidagi
formuladan aniqlash mumkin:
2-tenglama Navye-Stoks tenglamasi deb ataladi. Bu yerda ikkilamchi qovushoqlik harfi bilan
belgilangan. Kompleks koʻrinishda esa 
hajmiy qovushoqlik deb ataladi.
Stoks nazariyasiga koʻra, hajmiy qovushoqlik nolga teng boʻladi.
Umuman olganda, ikkilamchi qovushoqlik juda kam oʻrganilgan parametr. Masalan, suv uchun 
temperatura va 1 atm. bosimda uning qiymati 3,09 santipuazga yoki 
s
ga teng.
Rus olimi L.D.Landauning fikriga koʻra:
Suyuqlik juda tez siqilganda yoki kengayganda, u termodinamik
muvozanat holatidan chiqib ketadi. Natijada uni muvozanat holatiga
qaytaruvchi ichki kuchlar paydo boʻladi. Bu kuchlar, odatda,
muvozanatni buzgan taʼsir kabi tez boʻladi. Shu sababli hajmiy
oʻzgarishga nisbatan muvozanatning tiklanishi deyarli bir zumda
roʻy beradi. Faqatgina, agar hajmiy oʻzgarish tezligi juda katta
boʻlmasa.
Agar ushbu kuchlarning relaksatsiya vaqti katta boʻlsa, suyuqlikning
siqilishi yoki kengayishida energiyaning sezilarli miqdorda
…

---

dissipatsiyasi(issiqlik energiyasiga aylanishi) kuzatiladi. Bu
dissipatsiyani ikkilamchi qovushoqlik ning qiymati katta ekanligi
bilan tushuntirishimiz mumkin.