Qilishning ilmiy nazariy asoslari populyatsiyalar va ekotizimlar ekologiyasi

Kislorodning aylanishi. Kislorodning
aylanishi juda ham murakkab jarayon. 
Kislorod fotosintez jarayonlarida hosil bo‘ladi. 
Bunda karbonat angidrid va suvning quyosh
nuri ta’sirida reaktsiyaga kirishib, organik
modda, kislorod va suv bug‘i hosil bo‘ladi. 
Kislorodnito‘la bir marta aylanishiga 2000 yil
kerak. Kislorodning asosiy manbai azon (O3) 
hisoblanadi
.

---


Azotning aylanishi. Atmosferaning 78 % ini azot tashkil
etadi. Azot inert gazidan iborat bo‘lganligi sababli, uni
birikma holda havoda uchratish qiyin. Tirik organizmlarda
azot aminokislotalar va oqsilning muhim komponenti
hisoblanadi. Havodagi erkin azot azotobakteriyalar
vositasida o‘zlashtiriladi va birikma holda ajratib
chiqariladi. Bakteriyalar faoliyati natijasida 1 ga
maydonda 2-3 kg dan 5-6 kg gacha azot birikma holga
o‘tkaziladi. Erkin yashovchi azot o‘zlashtiruvchilar
vositasida har gektar yerga bir yilda 10 kg azot
o‘zlashtiriladi, dukkakli ekinlar vositasida esa 400 kg/ga
o‘zlashtiriladi (4-rasm).

---

Azotning
aylanishi
(1-rasm)

---


NOOSFERA BOSQICHI TUSHUNCHASI

Insoniyat jamiyati o’zining barcha xususiyatlari bilan
birga Yer yuzidagi hayot rivojlanishi (biogenez)ning
navbatdagi bosqichidir. U eng kuchli tabiiy omil sifatida
nafaqat
sayyoramiz,
balki
kosmik
fazoni
ham
o’zgartirib
yubormoqda.
Kelajakda
inson
va
biosferaning rivojlanishi qanday ketadi, degan savol
tug’iladi.
Qanday
qilib
biosferani
parchalanib
ketishining oldini olish mumkin?

---


Nazorat savollari:

1.
Tirik organizmlar qanday muhitlarda tarqalishini tushuntiring.
2.
Moslashish tushunchasini izohlab bering?
3.
Ekologik omillarni sanab bering.
4.
Ekologik omillar orasida antropogen omilning о‘rni qanday kechmoqda?
5.
О‘simliklarning qanday hayotiy shakllarini bilasiz?
6.
D.N.Kashkarov hayvonlarni harakatlanish bо‘yicha qanday guruhlarga ajratgan?
7.
Ekologik nisha nima?