Qisasi Rabg‘uziy

226.“Qisasi Rabg‘uziy”asarida sanskritcha o‘zlashmalar.
Qadimgi turkiy bitiglarda sanskrit tilidan kirib kelgan so'zlarning rang-barang bo'lganligi “Qadimgi turkiy lug'at”ni varaqlash asosida yaqqol ko’zga tashlanadi. Tabiiyki, bunda sanskrit tilidan turkiy tilga qilingan tarjimalar muhim rol o'ynagan. Eski turkiy tilda sankskritcha o'zlashmalar son jihatdan kamaygan. Keyingi davrlarga kelib, ulaming aksariyati iste'rnolda muqim o'rin egailay olmadi. Turkiy tilda saqlanib qolganiari ham deyarli o'z so'zga aylanish darajasiga yaqinlashgan. Kuzatishlarimiz "Qisasi Rabg'uziy” asarida sanskrit tilidan kirib kelgan quyidagi o’zlashmalar qo'llanishda bo'lganligini ko'rsatdi.Tarixdan ma’lumki, Osiyodagi yirik davlatlardan biri hisoblangan Xitoy mamlakatining yuqori qismi Čin (ДТС,146) deb yuritilgan. Bu toponim biz tekshirayotgan yodnomada ham zikr qilingan: Yana Čin vilayatiga bardim Xitay šahurlariga (216r6). Leksema ilk bor “Qutadg’u bilig” asarida keltirilgan (ДТС, 146).
Sart istilohi ilk bor “Qutadg'u bilig” da “savdogar’ ma’nosini anglatgan: Negti ter esit emdi sartlar basi (ДТС.490). “Devon”da ham ayni semada qoilangan: Sart az'iq'i ar'ig bo‘lsa yolda yer (1,328). Mazkur leksema o‘rganilayotgan manbada “o'troq aholi”ga nisbatan ishlatilgan: Anit tegar balasi barca mogulga sartga (80vl5).Dastavval Ahmad Yugnakiyning “Hibatul-haqoyiq” (ДТСД94) asarida qayd qilingan fil leksemasi yodgorlikda pil fonetik shaklida ko'zga tashlanadi: Amma xas maydan basinda arslanlar, barslar,pillar yatmis (209v8). Sayfi Saroyining “Guliston bit-turkiy'' asarida fil shakli qo'llanilgan: Need kim fil haybatli bolursa, tegar suri čibinlar šah filin (10162). A. Shcherbakning fikricha, pil ning eron tillari leksik qatlamiga mansublik ehtimoli kam. Shuning uchun uni sanskritcha pilu va assuriycha piru so'zlariga qiyoslash mumkin.
"Kamfora. o'tkir hidli, rangsiz kristal modda” ma’nosidagi kafur co'zi ilk bor Yusuf Xos Hojibning “Qutadg'u bilig’’ asarida qo'llanilgan: Y'ipar toldi kafur azun y'iS bila - dunyo mushk va kamforaning xushbo'y hidiga to'ldi (ДТС,288). Termin "Qisasi Rabg'uziy” da o'zining asl ma’nosini davom ettirgan: On batman kafur kelturup bularga berdilar (63rl5).