O‘rtacha o‘zgarmas xarajat (AFC - Average Fixed Cost) - bir birlik mahsulotga to‘іri keladigan o‘zgarmas xarajat bo‘lib, u quyidagicha aniqlanadi: - O‘rtacha o‘zgarmas xarajat (AFC - Average Fixed Cost) - bir birlik mahsulotga to‘іri keladigan o‘zgarmas xarajat bo‘lib, u quyidagicha aniqlanadi:
- . (5)
- O‘rtacha o‘zgarmas xarajat mahsulot hajmi oshishi bilan kamayib boradi.
- O‘zgarmas xarajat va o‘rtacha o‘zgarmas xarajatlar chiziіi grafikda quyidagicha tasvirlanadi .
O‘zgaruvchan xarajat (VC - Variable Cost) - mahsulot ishlab chiqarish hajmiga boіliq bo‘lgan xarajat, ya’ni mahsulot hajmi oshganda yoki kamayganda o‘zgaradigan xarajat. O‘zgaruvchan xarajat ga boіliq funksiya bo‘lib, ko‘rinishida yozilishi mumkin. - O‘zgaruvchan xarajat (VC - Variable Cost) - mahsulot ishlab chiqarish hajmiga boіliq bo‘lgan xarajat, ya’ni mahsulot hajmi oshganda yoki kamayganda o‘zgaradigan xarajat. O‘zgaruvchan xarajat ga boіliq funksiya bo‘lib, ko‘rinishida yozilishi mumkin.
- O‘zgaruvchan xarajatlarga xom ashyoga, elektroenergiyaga, gazga, yordamchi materiallarga bo‘lgan xarajatlar hamda ish haqi kiradi.
Umumiy xarajatlar (TC - Total Cost) - qisqa muddatli orliqda ma’lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan o‘zgarmas va o‘zgaruvchan xarajatlarning yiіindisiga teng: - Umumiy xarajatlar (TC - Total Cost) - qisqa muddatli orliqda ma’lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan o‘zgarmas va o‘zgaruvchan xarajatlarning yiіindisiga teng:
- . (6)
- Bu yerda - o‘zgarmas xarajat, - o‘zgaruvchan xarajat.
- O‘rtacha xarajatni ba’zi hollarda o‘rniga bilan ham belgilaydi.
- Grafik ko‘rinishda umumiy xarajat chiziіi o‘zgarmas va o‘zgaruvchan xarajatlar chiziqlarini qo‘shish bilan hosil qilinadi
. Ishlab chiqarish xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar va uni kamaytirish yollari - . Ishlab chiqarish xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar va uni kamaytirish yollari
- Bizga ishlab chiqarish xarajatlariga ta’sir qiluvchi omillarni targ’ib qilish muhim iqtisodiy munosabatlarni takomillashtirishning qudratli omiliga aylanmoqda.
- Bugungi kunda ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirib borish va unga ta’sir etuvchi omillarni taxlil qilib berish juda muxim hisoblanmoqda. Chunki ishlab chiqarishning rivojlanib borishi va yuksalishi xarajatlarni qisqartirib borish, unga ta’sir etuvchi omillari taxlil qilish, aniqlash kabi xususiyatlarga ega xisoblanadi. Bu soxada dunyoning barcha rivojlangan mamlakatlari o’zlarining taraqqiyot darajasiga erishgandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
