Qora metallurgiya

Rangli metallarning xossalari. Rangli metal o‘ziga xos xususiyatlarga ega, bu esa cheklangan xususiyatlarga ega bo‘lgan qurilmalar va mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun qotishmalardan foydalanish imkonini beradi. Rangli metallar bozorda yuqori qiymatga ega. Bu asosan cheklangan resurslar bilan bog‘liq. Xuddi shu sababga ko‘ra, rangli metall qoldiqlari ko‘pincha qayta foydalanish uchun qayta ishlanadi. Rangli metallarning asosiy xususiyatlari:
• korroziyaga chidamliligi;
• mukammal elektr o‘tkazuvchanligi;
• plastiklik va moslashuvchanlikning yuqori darajasi;
• vaznning pastligi (qora metallga nisbatan);
• noyob xususiyatlarning mavjudligi va boshqalar.
Rangli metallarning turli sohalarda ishlatiladi. Ularning ko‘pchiligi farmasevtika, tibbiyot, samolyotsozlik, kimyo sanoatida va boshqa sohalarda keng qo‘llaniladi.

3. O‘zbekistonda mavjud qora va rangli metall rudalari

O‘zbekistonda rangli metallar mahalliy mineral xom ashyo resurelari negizida 20-asrningning 30-yillaridan rivojlandi. Respublikada rangli, nodir va qimmatbaho metallar (oltin, mis, qo‘rg‘oshin, rux, volfram, molibden, simob va b.) konlari, Qoramozor misqo‘rg‘oshinrux koni, Obirahmat, Burchmulla, Oqtuz, Takob, Ingichka, Qo‘ytosh, Langar rangli metallar, Chodak, Zarmitan, Marjonbuloq, Kauldi, Ko‘kpatos, Qizilolmalisoy oltin, Qo‘rg‘oshinkon, Oltintopgan qo‘rg‘oshin rux, Qalmoqqir mis konlari va boshqalar topilib, ular sanoat miqiyosida o‘zlashtirilishi bilan respublikada rangli metallurgiya shakllandi.
. O‘zbekiston jahon mamlakatlari orasida oltin zaxiralari bo‘yicha 5, oltin qazib olish bo‘yicha 7o‘rinda turadi. Mis, qo‘rg‘oshin — pyx ishlab chiqarish asosan, Ohangaron — Olmaliq konsanoat hududida Qo‘rg‘oshinkon Oltintopgan polimetall konlari, Qalmoqqir mis konlari negizida shakllandi. Tarmoqning yetakchi korxonasi tugal metallurgiya sikliga ega bo‘lgan Olmaliq konmetallurgiya kombinatidir. Volfram va molibden metallurgiyasining yirik korxonasi Chirchiq shaxridagidagi O‘zbekiston qattiq qotishmalar va o‘tga chidamli metallar kombinati bo‘lib, kombinat Ingichka volfram (1943; Samarqand viloyati) va Qo‘ytosh volframmolibden (1937; Jizzax viloyati) konlari rudalari hamda mis rudalaridan ajratib olinadigan molibden negizida ishlaydi. Rudalarni qazib olish va uni olishga bo‘lgan talablar. Olmaliq tog‘ metallurgiya kombinati, Bekobod metallurgiya kombinati va Navoy tog‘-metallurgiya kombinati hamda boshqa zamonaviy korxonalarini O‘zbekiston Respublikasini rivojlanishidagi roli, ahamiyati va istiqbollari.
4. Qora metall ishlab chiqarish.
Қора металлургия саноати тармоғининг жадал ривожланиши унинг ҳар бир таркибий бўлинмасида ва умуман, тармоқда барқарор такрор ишлаб чиқаришга эришилган тақдирдагина таъминланади.
Қора металлургия саноати корхоналарини ривожлантириш муаммолари қуйидагилар ҳисобланади:
- асосий ишлаб чиқариш фондларининг аксарияти эскирганлиги;
- темир йўл орқали юк ташиш жараёнларининг етарли даражада ташкил қилинмаганлиги;
- ишлаб чиқариш даврларини кенгайтириш;
- маҳсулотни ишлаб чиқариш давлат буюртмаларига юқори даражада
боғлиқлиги;
- юқори малакали бошқарув кадрларининг етишмаслиги;
- ишлаб чиқариш жалб қилинаётган кредитлар бўйича фоиз ставкаларининг юқорилиги;
- маҳсулотларнинг етарли даражада рақобатбардош эмаслиги.
Металлургия тармоғининг барқарор ривожланишини таъминлаш,
биринчи галда, металл ишлаб чиқаришини беқарорлаштирувчи табиий ва иқтисодий омилларнинг салбий таъсирига барҳам берилиши билан боғлиқ.


5. Qora metallurgiyani asosiy maxsulotlari

6. Metall va qotishmalarni olish uchun kerak materiallar; ruda, flyus,yoqilg‘i, o‘tga bardosh materiallar.