Qo’rg’oshin rudalarni boyitish texnologiyasi Reja: Qo’rg’oshinning asosiy xossalari va qo’llanilish o’rinlari. Qo’rg’oshinning minerallari va rudalari

7-jadval. Asosiy qo’rg’oshin minerallarining tavsifi

Mineral	Formulasi	Qo’rg’oshin miqdori %	Zichligi g/sm^3	qattiqligi
Galenit	PbS	86,6	7,4 – 7,6	2-3
TSerussit	PbCO3	77,5	6,4 –6,6	2,5-3
Anglezit	PbSO4	68,3	6,1 – 6,4	2,5-3
Vulfenit	PbMoO4	55,8	6,3 –7	3
Piromorfit	Pb5(‘O)3Cl	76,1	6,7 –7,1	3,5-4

Galentit yoki qo’rg’oshinsimon yaltirash, PbS – qo’rg’oshinga oid sanoatdagi barcha qo’rg’oshin saqlovchi rudalar ichidagi eng asosiy mineral. Galenitning birikishi takomillashgan – kubsimon (4-rasm). SHuning uchun galenit kristallarining buzilishi ulanish yuzasidan ion bog’lanishning uzilishisiz borib, buning oqibatida yangi ochilgan galenitning yuzasi gidrofob, yahni suvda namlanuvchi bo’lib qoladi. Galenit solishtirma karshiligi qiymati keng ko’lamli bo’lgan yarim o’tkazgichli mineral. Tok o’tkazuvchanligining turi asosan qazilma joyining paydo bo’lishiga bog’lik bo’lib, u o’z navbatida stexeometrik tarkibga nisbatan oltingugurtning tanqisligi yoki yetishmovchiligini aniqlaydi. Galenit ko’pincha n-turga mansub.
Bu turdagi galenit ko’pincha karbonatli qo’rgoshin-ruxli yoki qo’rgoshin-kumushli gidrotermal konlarga taalluqli.


4-rasm. Galenitning kristal strukturasi.
Galenit tarkibidagi uning elektr o’tkazuvchanlik qobiliyatini va flotatsion xossalarini o’zgartiruvchi bir qator, jumladan kumush, vismut, kadmiy, surma, mis, kalay, indiy, temir, marganets, rux kabi zararli qo’shimchalari bor.
Tserrusit PbSO₃ sulfidli minerallar oksidlanishi sohasida odatda anglezit va limonit bilan birikib keladi. Kristallari jadval shaklidagi rombsimon strukturaga ega. Takomillashmagan birikishga ega va oq ba’zida sariq yoki kulrangli tuproqsimon va birikkan agregatlar hosil qiladi. Tarkibida kam miqdorda kaltsiy, rux, strontsiy, magniy qo’shimchalari bor.
Anglezit PbSO₄ asosan qo’rg’oshin-ruxli sulfid konlarning oksidlanish soxalarida, shuningdek, gidrotermal yul bilan ruda tashuvchi eritmalarning kislorod bilan tuyingan yuzaki suvlar bilan ta’sirlashishi natijasida paydo buladi. Anglezit odatda ok randan kulranggacha, sarikdan malla ranggacha bo’lgan donsimon yoki qumsimon zich massalarni xosil kiladi. Anglezit murt bulib maydalanganda shlamlanadi.
Piromorfit Pb₂(CO₄)₃CI geksagonal yo’nalishda kristallanadi. Yirik tuplamlarni xosil kilmaydi, sulfidli konlarning oksidlanish soxasida anglezit, mimetizit, vulg’fenit bilan birga uchraydi. Rangi yashildan mallaga kadar uzgaradi. Kushimcha sifatida kaltsiy, mishhyak, xrom, vanadiyni saklaydi. Piromorfit strukturasidagi fosforni mishhyak bilan almashtirsak mimetizit Pb(AsO₄)₃CI vanadiy bilan – vanadinit Pb(VO₄)₃CI xosil buladi.
Qo’rg’oshin rudalarini saklovchi konlar 5 turga bulinadi: skarnli, metasomatik, kolchedanli va tomirli. Jami qazib olinadigan qo’rg’oshin rudalarining uchdan ikki kismi kalchedanli turidagi konlarda uchraydi.
Skarnli rudalarda bo’sh tog’ jinsi skarnhosilqiluvchilar ko’rinishida uchraydi. Bu rudalar tarkibidagi qo’rg’oshin bilan ruxning miqdori 1:1,4 nisbatda. Bu rudalar tarkibida asosan galenit, sfalerit, pirrotin kabi sulfidli minerallar uchraydi. Bu kabi konlar juda keng tarkalgan. MDH davlatlarida bu Altqntopkan va Konsay konlari, Dalg’nogorsk rudali dalasi, Yugoslaviyada-Trepcha, AQSH da Lourene, Bingem, Yaponiyada-Oxori, Kamioka, SHvetsariyada–Ammaberg. Metasomatik konlariningrudalarida qo’rg’oshin bilan ruxning miqdori 1:0,8 nisbatda. Bu ruda zaxirasi asosan AQSH ( Ledvill, Tinik, Yurka) da tuplangan. Rudalar tarkibida bush jins kvarts yoki dolomit sifatida kursatilgan, shuningdek kaltsit, ankerit va sidirit (FeCO₃) xam bor.
Kolchedanli rudalar piritning (FeS₂), ba’zida pirrotinning yukori miqdori bilan, mineral tarkibining murakkabligi bilan, bir biriga birikkanligi bilan fark kiladi. Kolchedanli rudalar polimetalldir: ular tarkibiga qo’rg’oshindan tashkari sanoatda axamiyatli rux,mis, oltin, kumush, kadmiy kiradi. qo’rg’oshin bilan ruxning miqdori 1:2,4 nisbatda.
Stratimorf turidagi konlarning rudalari qo’rg’oshin va ruxning yuqori miqdori bilan farq kiladi. Sallivan 83% qo’rg’oshin va 6,5 % rux saklaydi. Rudalar tarkibida bush jins kvarts, dolomit yoki barit (BaSO₄) sifatida kursatilgan, rudali minerallar – galenit, soralit bilan, Oksidlanish soxasida shuningdek anglezit, tserrusit, smitsonit (ZnCO₃) uchraydi. Bu turdagi kon namoendalari MDHda Mirgalimsoy va Gorevskdir, Kanadada – Payn-Poyit, AQSH da Missisuri daryosi vodiylarida.
Jilnoy turdagi konlarda qo’rg’oshin bilan ruxning miqdori 1:1,5 nisbatda. MDH da bu turdagi konlarga rudalari Mazur fabrikasida qayta ishlanadigan Zagid koni kiradi. AQSH da Bingem koni. Asosiy jins xosil qiladigan minerallari – kvarts bilan kaltsit, rudali minerallari – galenit bilan sfalerit.
Oksidlanish darajasiga karab qo’rg’oshin rudalari sulfidli, aralash va oksidli buladi.
Qo’rg’oshin kontsentratlari kuyida 8-jadvalda keltirilgan talablarni kondirishi kerak