Quyash fotoelektrik elementleri hàm modulleri Joba

Quyash fotoelektrik elementleri hàm modulleri


Joba :
1. Quyash energiyasın elektr energiyasına tuwrıdan-tuwrı aylandırıwhing termoelektrik, fotoelektrik hám fotogalvanik usılları ámeldegi bolıwı
2. FET lar - akkumulyator quyash generatorınan zaryadlanıwı
3. Shıǵıw jumısları hár túrlı bolǵan eki metall bir-biri menen kepserlengenda elektronlar diffuziyasi esabına kontakt potensiallar ayırması payda bolıwı

Quyash fotoelektrik elementleri hàm modulleri
Házirgi zaman qánigesi qaysı tarawda islemesin, onıń aldında óziniń tarawına tiyisli jańalıqlardan xabarlı bolıp turıw hám óz bilim
dárejesin turaqlı túrde asırıp barıw talabı qóyıladı. Onıń ushın ol ilimiy,
ilimiy metodikalıq jurnallarda daǵaza etilgen maqalalar menen tanısıp bariwi kerek.
Bul jumıstı informaciya texnologiyaları ortalıǵında aparıw jumıstı talay jeńillestiredi
hám tezlestiredi.
Fizikalıq processlerdi kompyuter járdeminde súwretlew (modellestiriw)
oqıwshılardıń fizika pánine bolǵan qızıǵıwshılıqların arttırıwda hám de fizikaviy
Hàdiyse hám nizamlıqlardı tereńrek ańlap jetiwlerinde áhmiyetli kasip
etedi. Sonıń menen birge, modellestiriwdiń ayriqsha áhmiyetli tárepleri sonda,
ol jaǵdayda hár qıylı fizikalıq qurılma hám ásbaplar tayarlaw shárt emes, hádiyse janlı hám
tábiyiy kóriniste súwretlew, tájiriybeni az pursat ishinde qálegen ret tákirarlaw,
baqlaw qıyın bolǵan hám ulıwma baqlaw múmkin bolmaǵan processlerdi de
kórsetiw eta alıw múmkinliginde bolıp tabıladı.
Bul jumista Quyash elemetlarini modellestiriwge tiyisli avtorlar
tárepinen jaratılǵan programmalar haqqında sóz baradı.
“Fotoelektrik modul” programması Quyash elementlerin izbe-iz hám parallel
jalǵawdıń túrli kombinatsiyaların tańlaw arqalı kerekli shıǵıw parametrlerine iye
bolǵan fotoelektrik modullar alıwǵa mólsherlengen. Paydalanıwshı programmanı jumısqa
túsirip, Quyash elementiniń maydanı, toyınıw tokı hám qısqa tutasıw tokı málim
bolǵanda, izbe-iz hám paralel jalganiwshi elementler sanın tańlawı, onıń elektr
sxeması, volt-amper xarakteristikası hám shıǵıw parametrlerin alıwı múmkin.
Programma Quyash elementleri hám fotoelektrik modullar tuwrısında qıyalıy ónim
etiwge hám de juwmaqlar shıǵarıwǵa múmkinshilik beredi.
“Kremniyli quyash elementlerinde tuwrı piramidalı tekstura payda etiwdiń
geometriyalıq tiykarlari” programması kremniyli quyash elementleri sırtında piramida
formasındaǵı teksturalar payda etiwdiń geometriyalıq tiykarların úyreniw ushın
mólsherlengen. Paydalanıwshı ǵárezsiz túrde programmanı jumısqa túsiriwi, piramida
formasındaǵı teksturalarga tushayaotgan jaqtılıq qaytıw koeffisientining piramida
tiykar minnetgiga hám jaqtılıqtıń tolqın uzınlıǵına baylanıslılıq grafikların sızıp
kóriwi, piramidalardıń paramertlarini optimal tańlap, ǵárezsiz juwmaqlar
shıǵarıwı múmkin.
qadaǵan etilgen zonası keńligin anıqlaw ushın qaratngam. Paydalanıwshı
ǵárezsiz túrde programmanı jumısqa túsiriwi, kesteden eń kóp qollaniletuǵın
yarım ótkezgishlerdi tańlawı, keyininen olarǵa uyqas modeldi tańlawı, qadaǵan etilgen
zona keńliginiń temperaturaǵa hám kiritpeler konsentraciyasına baylanıslılıq
grafikların sızıwı, qálegen temperatura hám kiritpeler konsentraciyasında
qadaǵan etilgen zona keńligin esaplab kóriwi, qanday yarım ótkezgish ushın qaysı
model tajriybe bawırlas ekenligi haqqında juwmaqlar shıǵarıwı múmkin.
Sonday etip, fizika oqıtıwda hám ilimiy izertlewler aparıwda jańa
túrdegi oqıw qóllanbaları hám de informaciya texnologiyalarınan paydalanıw
studentlerdiń teoriyalıq bilimin bekkemlew, ámeliy ilmiy tájriybe hám kónlikpelerin
qáliplestiriw mazmunı hám sapasına nátiyjeli unamlı tásir etiwi tuwrısında juwmaq
etiwimizge tiykar bar ekenin kórsetdi.
Quyash fotoelektrik sistemaları (QFT) mámilede ápiwayı, háreketleniwshi mexanizmlerge iye emes, braq elementlerdiń õzi quramalı integral sxemalarǵa uqsas ya qurılmalarǵa bay bolıp tabıladı. Bul sistemalar galvanik batareyalardan isleytuǵın kõp ásbaplarda isletiledi. Ápiwayı qurılmalarda QFTini tikkeley isletse boladi. Kópshilik qurılma hám ásbaplarda õzgeriwsheñ tok isletiledi, usınıń sebepinen QFTi õzgermes deregin invertor apparatı arqalı õzgeriwsheñ jùzimge aylantırıladı. Jaqın on jıllarda insaniyat fotoelektrik sistemalar menen tikkeley tanısadı. Mısalı Joqarıda belgilegenimizdek, FElar ózine túser bahası azayǵan tárepke olar bazarınıń bir neshe potensial qarıydarları payda boladi. Mısalı, qurılıs materialları ishinde FElar isletiline baslaydı, olar ımaratlarda ventilyasiyani ámelge asıradı hám ımaratlardı yoritadi. Tutınıw hám úy- buyımları fotoelektrik komponentler menen toldiriladi, olardıń sapası jaqsılanadı. FElar keń kõlemde kommunal xojaliq kárxanalarında qollanila baslaydı. Ápiwayı fotoelektrik sistemalar (FET) ga tómendegilerdi kirgiziw múmkin:- quyash nasosları - fotoelektrik nasos qurılmaları dizel hám qol nasosları alternativi boladi. Olar suwdı eń kerek waqıtta, yaǵnıy kúndiz jetkizip beredi. Kishkene nasostı bir kisi eki saat ishinde arnawlı úskenelersiz bir õzi ornata
aladı ; - akkumulyatorli FETlar - akkumulyator quyash generatorınan zaryadlanadı,
energiyanı õzinde toplaydi hám qálegen waqıtta onı isletse boladi.
Xatte eń qolaysız sharayatlarda hám uzaqta jaylasqan mànzillerde da zárúr qurılmalardı akkumulyatorlarda saqlanıp atırǵan energiya menen támiyinlese boladi. Dúnyada akkumulyatorlar menen támiyinlengen FETlar jaqtılandıriw ásbapların, sensorlardı, dawıs jazıp alıwshı qurılmalardı, úy-úskeneni, telefonlardı, televizorlardı, elektr ásbapların elektr quwatı menen ma'minlaydi.- generatorlı FETlar elektr quwatı úzliksiz isletiliwi kerek bolganda yamasa bul quwat fotobatareyanikidan kõbrek kerek waqtında FETni generator effektiv túrde toldırıladi. Kundiz kúnleri FETlar mútajlikke kerek támiynattı qoplaydi hám akkumulyatorni zaryadlaydı.
Akkumulyator zaryadlanģanda generator jumısqa túsedi hám akkumulyatorni zaryadlay baslaydı, akkumulyator toli zaryadlanıp bolģan soñ, generator jumısın toqtatadı. Generator táwliktiń qálegen waqtında islewi múmkin. Ol úzliksiz elektr támiynatınıń zárúrli elementi bolip xızmet etedi. FETlar shawqımsız isleydi, atmosferaǵa zıyanlı tùtinlerdi shıǵarmaydı, olardı isletiw kõp miynet talap etpeydi. FElar hám generatorlardı birgelikte isletiw ulıwma FETning ózine túser bahasın azaytadı. Braq rezerv qurılma bolmasa, FE modullar hám akkumulyatorlar tunde támiynattı jetkizip beriwleri ushın etarli dárejede úlken boliwi kerek. tarmaqqa jalǵanǵan FETlar, oraylasqan elektr támiynatında FETlar júklemediń málim bir bólegin orawı múmkin. Bul waqıtta akkumulyatorlar isletilmaydi. Er júzinde mińlaǵan qarıydarlar sonday sistemalar menen ta'milanganlar. FElar eneriyasi tikkeley ist'molchilarga jetkizip beriliwi múmkin yamasa tarmaqqa beriliwi múmkin. Eger qarıydarǵa keshki payıtlar kõplew energiya kerek bolsa, ol tarmaqqa shaqırıq etedi, bul shaqırıq avtomatikalıq túrde qaniqtiriladi. FET qarıydar mútajliginen kop energiya islep shıǵarsa, artıqsha energiya tarmaqqa õtkeziledi (satıladı ). Sonday etip, kommunal tarmaq FET ushın rezerv xızmetin otaydı, akkumulyator bolsa avtonom qurılma ushın rezerv wazıypasın õtegendey. sanaat FE qurılmaları. Bul qurılmalar qazib alınatuǵın janılģılardı isletmeydi, ekologiyalıq taza, shawqımsız isleydi. Lekin olar kommunal tarmaqlar arsenaliga dinamikalıq túrde aralasıp ketpegen, sebebi FETlardan olinayotgan elektr energiyası dástúriy dereklerden olinayotgan energiyadan qımbat, bunıń ústine olar kúndizgi waqıtlarda isleydi tek., ist'molchi hawa rayına baylanisli bolib qaladı.- avtonom qarıydarlar (kosmik kemeler, elektromobillar hám h. za) de FETlar wazıypası birinshi orinda turadı.
Mısalı Joqarıda belgilegenimizdek, FElar ózine túser bahası kem aygan tárepke olar bazarınıń bir neshe potensial qarıydarları pa ydo boladi. Mısalı, qurılıs materialları ishinde FElar isleti la baslaydı, olar ımaratlarda ventilyasiyani ámelge asıradı v a ımaratlardı yoritadi. Tutınıw hám úy- buyımları fotoelektrik komponentler menen toldırıladı, olardıń sapası jaqsılanadı. FElar keń kõlemde kommun xolajiq kàrxanalarında qollanila baslaydı. Ápiwayı fotoelekt rik sistemalar (FET) ga tómendegilerdi kirgiziw múmkin:- quyash nasosları - fotoelektrik nasos qurılmaları dizel hám qol naso slari alternativi boladi. Olar suwdı eń kerek waqıtta, yaǵnıy kúndiz jetkizip beredi. Kishkene nasostı bir kisi eki saat i shinde arnawlı úskenelersiz bir ozi ornata
aladı ; - akkumulyatorli FETlar - akkumulyator quyash gener atoridan zaryadlanadı,
energiyanı õzinde toplaydı hám qálegen waqıtta onı isletse bo ladi.
Quyash energiyasın elektr energiyasına tuwrıdan-tuwrı aylandırıwhing termoelektrik, fotoelektrik hám fotogalvanik usılları ámeldegi bolıp, olardıń ishinde fotogalvanik usıl ele jaqsı úyrenilgen emes. Ekenin aytıw kerek, matereallarda erkin elektronlar ámeldegi bolıp, olar oń ion átirapında xaotik túrde háreket etedi, metalldıń o 'zi bolsa elektr tárepten neytral esaplanadı. Eger bir yamasa bir neshe elektron metall sırtınan sırtqı ortalıqqa (vakuumǵa ) shıqsa, metall sırtı menen ortalıq arasında potensiallar ayırması 4 q ónim bo 'ladi. Elektron zaryadı (e) ni bul potensiallar ayırması 4 p ga kóbeymesi elektrondıń shıǵıw jumısı dep ataladı :
H ar qıylı metallardaǵı elektron shıǵıw jumısı hár túrlı boladı. Bul jumıs ko' binshe joullardan yamasa elektron voltlarda õlshenedi.. Birpara metallar ushın chigish shining san giymatilarini keltiremiz;
Eger úshleri kepserlengen eki hár túrlı metall sımlardı galvanometrge erin, kontaktlardan birin suwıq jaǵdayda qaldırıp, ekinshisi isitilsa, shınjırda elektr tokı ónim bo ladi. Bul hádiyseni birinshi ret nemis alımı Zeyebek baqlaǵan bolıp, termoelektrik effekt yamasa " Zeyebek effekti" dep júritiledi.

Termoelektr jurgiziwshi kúsh E

Kepserlengen ushlarindaģı temperaturalar (absolynt shkala boyınsha ) ayırmasına tuwrı proporsional bolip, metallar tábiyaatına baylanisli: E =a (T1 - T2)
• Bunda a=metallning termo EYK koefficiyenti.
Ushlari óz-ara kepserlengen eki hár túrlı metalldan jasalǵan ásbapǵa ter mo para yamasa termoelement dep ataladı. Termoelement kepserlengen uchi temperaturası 0'lsheniwshi elementke Quyash fotoelektr modulları óz-ara baylanıslı quyash batareyalarınan ibarat bolıp, olar tiykarlanıp segizta tiykarǵı bólekten ibarat : temperli shıyshe, EvA, quyash xujayralari, TPT, silika gel, sabıw lentasi, jalǵanıw qutisi hám alyuminiy eritpesi.
(1) Temperli shıyshe fotoelektrik modullardıń dúzilisin qollap-quwatlaw, fotovoltaik modullardıń jugin hám jugin asırıw ushın isletiledi hám jaqtılıqnı uzatıw, akslantirishga qarsı nur uzatıw, suwdı blokirovka qılıw, gazdı blokirovka qılıw hám korroziyaga qarsı funkciyalarǵa iye.
(2) EvA etilen hám vinil asetatning kopolimeri ıssı erigen jabıwtiruvchi element bolıp tabıladı. Ol akkumulyator betin kapsulalash, sırtqı ortalıqtı akkumulyator batareyasınıń elektr kórsetkishlerine tásir etiwin aldın alıw, fotovoltaik moduldıń jaqtılıq ótkezgishligin asırıw, akkumulyator plitasın, temperaturalı aynanı hám arqa plastinani bir-birine bólew ushın isletiledi, bul bolsa málim bir baylanısıwǵa iye quwat Moduldıń elektr islew kórsetkishleri dáramat tásirine iye
(3) Quyash xujayrasi - bul jaqtılıq energiyasın tuwrıdan-tuwrı elektr energiyasına aylantıriwshı úskene. Ol yarım ótkezgish materiallarınan tayarlanǵan. Quyash nurlarınıń nurlanıwı arqalı elektron tesik jupi tınıshsızlanıwlanadı hám PN birikpe tosıq regioniniń elektrostatik maydanı elektron tesik jupini ajıratıw ushın isletiledi. Ajıratılǵan elektronlar hám tesikler jıynalıp, elektrod arqalı batareyanıń sırtqı tárepine aǵıs payda etiw ushın shiǵarıladı
(4) TPT arqa oraw materialları retinde isletiledi, ádetde T qapı, TPE hám PET, polietilen dúzılıwǵa bólinedi. Ol fotovoltaik modullardıń qarmaq qarsılıǵın hám korroziyaga shıdamlılıǵın asırıw hám fotovoltaik modullardıń islew múddetin uzaytırıw ushın isletiledi; aq arqa panel fotovoltaik modullar ishine túsetuǵın jaqtılıqnı tarqatadı, bul fotovoltaik modullardıń jaqtılıqnı jutıw natiyjeliligin asıradı jáne onıń joqarı bolıwı sebepli infraqızıl emissivlik fotovoltaik moduldıń jumıs temperaturasın da kemeytiwi múmkin; usınıń menen birge fotovoltaik moduldıń izolyatsiya kórsetkishlerin jaqsılaw.
(5) Silikon qatlamlı shıyshe fotovoltaik modullardı jabıwtırıw hám jabıw, birlespe qutıları hám arqa panellerdi jabıwtırıw hám fotovoltaik modullardıń ultrafioletoviy shıdamlılıǵın asırıw ushın isletiledi.
(6 ) sabıw qayısı kislorodsız misni qırqıw hám tuwrılaw jolı menen payda boladı hám barlıq sırtqı ústler ıssı qatlamǵa iye. Qalay menen oralǵan lenta quyash xujayralarining elektrodların tartıp alıw hám olardı quyash xujayralari menen bólew ushın isletiledi. Bul joqarı sabıw ıskerligi, bekkemligi hám mayısqaqlıǵına ıyelewi talap etiledi.
(7) Baylanıs qutisining fotoelektrik modulınıń elektrǵa jalǵanıw úskenesi fotovoltaik moduldıń shıǵıw liniyasini jabıw hám suw ótpkezbeytuǵın rol oynaydı hám jumıs waqtında fotovoltaik modul sistemasınıń qawipsizligin qorǵaw etedi.
(8) alyuminiy eritpe epitaksial túrde ornatılǵan alyuminiy eritpe ramkası shıyshediń shetin qorǵaw etedi, fotovoltaik moduldıń sızdırmazlık islewin kúshaytadı hám fotovoltaik moduldıń ornatılıwı hám tasılıwın ańsatlashtiradigan fotoelektrik moduldıń ulıwma mexanik kúshin jaqsılaydı ekinshi - suwıq ushları ólshew ásbapǵa jalǵanadı. Bir neshe termoelementlardan dúzilgen sistemaǵa termobatareya dep ataladı.
1908-jılda Moskva universiteti proffessori v. Serasskiy 100 dane termoelementdan ibarat bolǵan quyash batareyasın jarattı. Bul batareya, aynaband yashik ishine jaylasqan bolıp, elektr gúńgirtog' ini tok menen támiyinlep turadı
Asirimizdiñ 30 -jıllarında - UZ akademikalıqA. F. loffe termogeneratordan quyash energiyasın elektr energiyasılaaylantirish máselesin usınıs etken bolsa, 1941-jılǵa kelip ol sonday termogeneratorni islep shıqtı. Quyash termoelektrogeneratorlari
tiykarlanıp quyash konsentratori vatermobatareyalardan shólkemlesken.
1956 -jılda G. M. Krjijanovskiy atındaǵı Energetika institutı xızmetkerleri diametri 2 m bolǵan ayna fokusiga termogenerator ornatıp, ıssı hám suwıq japsarlar arasındaǵı temperaturalar parqi 400°C bolǵanda 21 v kúshlanis'* astında 18, 9 vt quwat alıwǵa muyassar boldı. Termogenerator FIK 2% ga jaqın. Buǵan sebep elementlerdi óz-ara jalǵaw sisteması jaqsı
islenbegeni bolıp tabıladı. Keyinirek Y. Malevskiy hám A. Oxotinlar termogenerator FIK 8% ga jetkiziw múmkinshiligine iye boldı.
Quyash energiyası elektr energìyasina tuwridan-tuwrı aylandiriwdin termoelektrik, fotoelektrik hàm fotogalvanik usullari bar bolip, olardıñ ishinde fotogalvanik usili ele jaqsı ùyrenilmegen.
Bizge belgili, materiallarda erkin elektronlar bar bolip, olar oñ ion àtirapında xaotik ràwishte hàreket etedi, metalldiñ òzi ese elektr tàrepten neytral esaplanadi. Eger bir yaki bir neshe elektron metall sirtinan sirtqi ortaliqqa shıqsa, metall sırtı menen ortalıq arasinda potensiallar ayirmasi payda boladı. Elektron zaryad (e) ni bul potensiallar ayırması ∆ф kobeymesine elektronniñ shiģiw jumisi deliendi. A=e
Hàr turli metallardagi elektron shiģiw jumisi hàr turli boladı. Bul jumıs kòbinshe joullarda yaki elektron voltlarda òlshenedi.
Chigish jumısları hár túrlı bolǵan eki metall bir-biri menen kepserlengenda elektronlar diffuziyasi esabına kontakt potensiallar ayırması payda boladı. Eger kontakt jayı qızdırılsa, elektronlar diffuziyasi artadı hám kontakt potensialları ayırması da úlkenlesedi
Eger ushlari, japsaralanģan eki hár túrlı metall sımlardı galvanometrge jalģap, kontaktlardan birin suwıq, jaǵdayda qaldirıp, ekinshisi isitilsa, shınjırda elektr tokı payda boladı. Bul hádiyseni birinshi ret nemis-alımı Zeyebek baqlaǵan bolıp, termoelektrik effekt yamasa “Zeyebek effekti” dep júritilediEger ushlari, japsaralanģan eki hár túrlı metall sımlardı galvanometrge jalģap, kontaktlardan birin suwıq, jaǵdayda qaldirıp, ekinshisi isitilsa, shınjırda elektr tokı payda boladı. Bul hádiyseni birinshi ret nemis-alımı Zeyebek baqlaǵan bolıp, termoelektrik effekt yamasa “Zeyebek effekti” dep júritiledi
Termoelektr jurgiziwshi kúsh E kepserlengen 'uchlaridagi temperaturalar (absolyut shkala boyınsha ) ayırmasına tuwrı proporsional bolıp, metallar tábiyaatına baylanıslı : E=a:(T,- Tp) * Bunda a-metalldıń termo EYK koefficiyenti.
Úshleri óz-ara -kepserlengen eki hár túrlı metalldan jasalǵan ásbapǵa termopara yamasa termoelement dep ataladı. Termoelement kepserlengen uchi temperaturası o'lsheniwshi elementqa hám ekinshi — suwiq úshleri òlshew ásbapǵa jalǵanadı. Bir neshe termoelementlardan dúzilgen sistemaǵa termobatareya dep ataladı. * 1908-jılda Moskva universiteti proffessori v. Serasskiy 100 dane termoelementdan ibarat bolǵan quyash batareyasın jarattı. Bul batareya aynaband yashik ishine jaylasqan bolıp, elektr tezek'irog'ini tok menen támiyinlep turadı
1908-jılda Moskva universiteti proffessori v. Serasskiy 100 dane termoelementdan ibarat bo'Igan quyash batareyasın jarattı. Bul batareya aynaband yashik ishine jaylasqan bolıp, elektr qoñirawin tok menen támiyinlep turadı.

Paydalanilģan àdebiyatlar

http://m.srcyrl.solar-panel-mounting.com/info/basic-knowledge-of-solar-photovoltaic-modules-49411104.html

https://fayllar.org/qiyosh-fotoelektrik-elementlari-va-modullari.html

https://fayllar.org/qiyosh-fotoelektrik-elementlari-va-modullari.html

https://arxiv.uz/uz/documents/slaydlar/fizika/quyosh-fotoelektrik-elementlar