Quyosh radiatsiyasi

---

Quyosh radiatsiyasi
Quyosh radiatsiyasi - 
Quyoshning
elektromagnit va korpuskulyar (zarra) nurlanishi. Quyosh
radiatsiyasi Yerdagi deyarli barcha jarayonlarning energiya manbai hisoblanadi. Korpuskulyar
Quyosh radiatsiyasi asosan protonlardan iborat boʻlib, Yer yaqinidagi tezligi 300–
1500 km/sek, oʻrtacha konsentratsiyasi 5—80 ion/sm2. Quyosh faolligi maksimum, boʻlganda
va katta chaqnashlardan keyin Yer yaqinidagi protonlar konsentratsiyasi 103 ion/sm2gacha
yetadi. Quyosh chaqnashlari paytida katta energiyali (7-103eV) zarrachalar (asosan,
protonlar) paydo boʻladi. Yerga tushayotgan umumiy kosmik nurlar chaqnashini Quyosh
radiatsiyasi koʻrini-shida ifodalaydi. Quyosh elektromagnit nurlanishining asosiy qismi
spektrning koʻzga koʻrinadigan nurlari qismiga toʻgʻri keladi. Quyosh toʻla nur energiyasining
Yer atmosferasidan tashqarida (Quyoshdan 1 astronomik birlik uzoqlikda)gi Quyosh nurlariga
tik boʻlgan 1 sm2yuzada 1 min.da tushadigan miqdoriga quyosh doimiysi deyiladi. Quyosh
doimiysi Quyoshning u.mumiy energiyasini hisoblash, tadqiq etish, uning Yerga taʼsirini
oʻrganish maqsadida maxsus aktinometrik styalarda oʻlchab boriladi. Quyosh doimiysining
hozirgi paytdagi qiymati 1,95 kal/(sm2min) yoki 136-106 erg/(sm2sek.). Quyosh faolligi
maksimumga yetganda Quyosh nurlanishi bir oz ortadi, lekin bu miqdor umumiy
nurlanishning 1% dan ortmaydi. Quyoshning radionurlanishlari Yer atmosferasidan toʻliq
oʻtmaydi, chunki atmosfera radiodiapazonning bir necha mm dan bir necha m gacha qismi
uchungina shaffofdir. Radionurlanishlar Quyoshning faolligi bilan bogʻliq. Quyosh
radionurlanishlari juda ham kuchsiz boʻlib, F=10~22Vt/(m2sekTs) birlikda oʻlchanadi.
Quyoshning qisqa toʻlqinli nurlanishlari Yer atmosferasida toʻla yutilib qoladi. Bu
nurlanishlarga oid maʼlumotlar asosan, geofizik raketalar, Yer sunʼiy yoʻldoshlari va kosmik
zondlar yordamida olinadi. Quyoshning rentgen nurlanishlari (toʻlqin uz. \A dan 100 A gacha)
tutash va ayrim chiziqlarning nurlanishidir. Bu nurlanishlarning intensivligi quyosh faolligiga
mos ravishda quchli oʻzgaradi (Yer orbitasida 0,13—1erg/sm2-sek) va faollik maksimumga
yetganda rentgen nurlanishlari spektrning qisqa toʻlqinlarida kuchayadi. Quyoshning rentgen

---

va ultrabi-nafsha nurlari juda oz (15 erg/sm2sek) energiya olib kelsa-da, bu nurlanishlar Yer
atmosferasining yuqori qatlamlariga kuchli taʼsir qiladi. Quyoshda gamma nurlanishlari ham
topilgan, lekin u yetarlicha oʻrganilmagan.
Quyoshdan kelayotgan nurlar òz navbatida 3 turga bolinadi
Tòģri radiatsiya, tarqoq radiatsiya, va yalpi radiatsiya
Quyoshdan kelayotgan nurlar yer yuziga toģridan toģri yetib kelmaydi undagi ultra binafsha
nurlari ozon qatlamida ushlab qolishini yana atmosfera qatlamlarida ushlab qolinishi va
koplab misollar keltirsa boladi.
Quyosh radiatsiyasi yani nur sochib turish davomiyligini respublikamizning har bir
viloyatlarida mavzud bolgan meteorologik stansiyalarda qayd qilib boruvchi GELEOGRAF
òzi yozib boruvchi asbobidan voydalaniladi bundan tashqari
Toģri radiatsiya akktinometr
Qaytgan radiatsiya ALBIDOMETR
Yalpi radiatsiya PIRONOMETR
Asboblari yordamida òlchab qayd etib boriladi
Yana q.

---

Soʻnggi tahrir 4 oy avval MalikxanBot
 tomonidan amalga oshirildi
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Quyosh_radiatsiyasi&oldid=
2855918
" dan olindi