R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

namoyon b o‘lishi mumkin: qo‘shilish, sozlash va «xufyona». Boshqarishning 
bunday uslublari o ‘ziga xos ravishda teskari aloqalar tizimi orqali boshqarishni 
turlicha modellashtirish imkonini beradi. Nazorat o ‘tkazish uchun m a iu m  
tartib, qoidalar ishlab chiqiladi, uni ishlab chiqishda kompaniya boshqarish 
apparati qatnashishi va unga boiadigan yagona talablami ishlab chiqish zarur — 
buni esa standart deb qabul qiUnardi. Barcha nazorat qilinayotgan faoliyat va 
doiralarga bir xil baholar asosida yondashish kerak. Standartlar asosida nazoratni 
baholash har bir tekshiruvchiga tushunarli b o iish i zarur. Boshqarish nazorati, 
natijadorlik ko‘rsatkichlari, ishlab chiqarishga to ‘g ‘ridan to ‘g‘ri ta’sir etuvchi 
omU sifatida, mahsulot unumdorligida va rentabellik darajasida aks etadi. Ularga 
esa quyidagi omillar ta’sir etishi mumkin: ishlab chiqarishning texnik darajasi, 
rahbarlik, boshqarish va tashkil qilish darajasi, mahsulot ishlab chiqarish dasturi, 
hajmi va tizimi nomenklaturasining o ‘zgarish darajasi. Ushbu omillar orqali 
mumkin b o ig a n xodimlar sonini tejash, avtomatlashtirish darajalari orqali 
boshqarish nazorati natijadorhgi aniqlanadi.
H u q u q i y q a r a s h l a r n a z o r a ti
Tajribali rahbar bo‘ysunuvchilaming barcha fikrlarini eshitib, ulaming umumiy 
pozitsiyalari bilan hisoblashib, o ‘z y o ‘nalishiga ega b o ig a n nazoratni qabul 
qiladi. Nazoratni tashkil qilish ro‘y beradigan salbiy oqibatlardan saqlaydi. Agar 
bo‘ysunuvchilar bilan suhbatda uning g'oyalarini eshitish, tekshirish natijalari
99

---

bo‘yicha ulam i ham qatnashchilaming biriga aylanishiga yoki nazorat natijasiga 
javob beruvchiga aylantirilsa, m a’naviy ruhlantirishga yoki motivlashtirishga