R. X. Maksudov

шиш
2.10-rasin.
1. K ontrogayka va prujinalovchi shayba qo'yish y o ‘li bilan (2.10- 
rasm.a). 
Bunda qo‘shimcha detallar hisobiga rezbadagi umumiy 
qarshilik oshadi.
2. Shplint yoki simdan foydalanib (2.10-rasm , b), gayka bo ‘lt sterjeniga 
shplint yoki sim vositasida m ahkam lab qo‘yiladi.
3. Gaykani detalga maxsus planka yoki shayba yordam ida mahkam lash 
y o ‘li bilan (2.10 -rasm,v).
16

---

2.2-§. V intli juftdagi kuchlar o ‘rtasidagi b o g la n ish
Rezbasi to ‘g ‘ri to‘rtburchakli bo‘lgan vintli juftda kuchlar 
oi'tasidagi bogianishni koi'am iz, 2.11-rasm. Gaykani o4] atrofida 
aylantirish uchun o^rtacha d2 diametr bo‘vicha aylanm a F, kuch urinma 
shaklda ta’sir qilmoqda, bunda o 'q bo‘yicha ta ’sir qiluvchi F kuch 
ta ’sirida gayka o ‘q bo'yicha siljiydi. Vint rezbasini yoyilgan holda 
ko‘ramiz, bunda rezba burchak ostida joylashgan tekislik b o iib , gaykani 
bir jism shaklda ko‘rish mumkin. Jism qiya tekislik bo‘yicha bir tekisda 
siljiganda F, Ft , N, Rf kuchlar ta’sirida muvozanatda b o ia d i. Bunda N- 
qiyalik tekislikdagi normal reaktsiya, Rt = f N - ishqalanish kuchi. 
Qiyalik tekislikdagi normal reaktsiya N, umumiy R kuchdan ishqala­
nish burchagi q> ga buralgan. Sxemadan m aium ki.
Ft = F tg (\(/+*>), 
[2.1]
Bu formula faqat to ‘g ‘riburchakli rezbalar uchun, bunda #? = arctgf 
. Metrik, trapetsiyada, tirak rezbalarda shakli ponasimon bo iganligi 
uchun qo‘shimcha ishqalanish hosil b o ia d i. T o‘g ‘ri burchakli rezba 
bilan 
o ‘tkir 
burchakli 
rezbalar oi'tasidagi 
ishqalanish 
kuchlari 
bogiiqligini aniqlash 
uchun rezba o'ram larini o ‘qqa perpendikulyar 
holda koi'am iz, ya'n i rezba o ‘ramining ko iarilish burchagi
 0.
T o‘g ‘riburchakli rezbada ishqalanish kuchi Rf = f N lekin
 0 
b o ig an d a normal reaktsiya N=F, 2 .12a rasm, bunda Rf = fF b o iad i.
O ik ir burchakli rezbalarda ham R, = fN, lekin N ^ N 1 cosy (2.12b- 
rasm), bunda ^-rezba ishchi yuzasining qiyalik burchagi metrik 
rezbalar uchun 
r =30°; trapetsiodal rezbalar uchun 
r=15°; tirak 
rezbalar uchun y=3°.
Rezbalarda
b o ig an d a N 1=F, natijada
Rf = -^ - = f* F .
cos^
- i - q - 0 9 1

---

bunda: ^ = - ^ — ishqalanish koeffitsiyentining keltirilgan qiymati.
Ishqalanish burchagining keltirilgan qiymati 
(p 1=arctg
cosy
Demak, oMkir burchakli rezbalar uchun aylanm a kuch Ft, 
bo ‘ylam a kuch 
Fa o ‘rtasidagi bogManishni aniqlash uchun 
2.1- 
form ulaga ishqalanish burchagi
ni o ‘rniga ishqalanish burchagini 
keltirilgan qiymati qo‘yiladi, y a ’ni 
Ft=Fatg (\j/+ ^ '), 
bunda i f
if