R. X. Maksudov

tuvchi koeffitsiyent.
Birikma bo‘lt steijenlanga ta’sir qiluvchi kuchlarning umumiy 
qiymati
dx> ^52F jn\s\ mm.
[
2
.
10
]
2.18-rasm.
Fz =Fu+xF-
24

---

BoMt sterjeniga ta’sir qiluvchi qo‘shimcha 
yF  kuchlarning 
qiymatini kamaytirish uchun x~ koeffitsiyent qiymati kichik boMishi 
kerak, buning uchun bo‘lt uzun, simmetrik kichik hamda qistirmada 
bikrlik yuqori boMishi kerak. Bunday hollarda tashqi kuchlarning bir 
qismi qistirmani siqi 1 ishini kamaytirishga sarflanadi. Masalan, qistirma 
detallarni beriluvchanligi katta (ko‘p qavatli elastiksimon qistirmalar 
o ‘rnatilgan) bo‘lib, bo‘lt sterjenni beriluvchanligi kichik ( b o it diametri 
kalta) bo ‘lganda tashqi kuchlarning ko‘p qismi boMtga ta ’sir etadi.
Bu koeffitsiyentning aniq qiymatini aniqlash qiyin, taxminiy qiymati 
elastiksimon qistirmasi boMmagan poMat va cho‘yandan tayyorlangan 
birikmalar uchun x=0,2-0,3; elastiksimon qistirma (rezina, polietilen va 
boshqalar) ishlatilsa x=0,4-0,5.
Birikma tirqishlaridan havo, suyuqlik chiqmasligi uchun siquvchi 
kuchning eng kichik qiymati
boMishi kerak. Lekin hisoblash jarayonida F0 >F0min shart bajarilishi 
kerak, y a’ni tirqishlarning ochilmasligini ta’minlashi zarur, bunda
qabul qilinadi, K- xavfsizlik koeffitsiyent yuklanish doimiy boMganda 
k = l,2 5 —2; 
yuklanish 
o'zgaruvchan 
bo'lganda k=2,0-4,0. 
Bo'ltli 
birikm alarda bo‘lt sterjenlarni mustahkamligini hisoblashda burovchi 
moment 
koeffitsiyent yordamida hisobga olinadi. Natijada siquvchi 
kuchning hisobiga quyidagicha olinadi
Bo‘lt sterjenining mustahkamligi ekvivalent kuchlanish bo‘yicha 
aniqlanadi.
Masala: Gazli rezervuarda bosim qopqoqga F=55kN kuch bilan ta’sir 
qilmoqda. Qopqoq z=8 ta bo‘lt yordamida mahkamlangan. Shu 
bo'ltlarning diametri aniqlansin. Yuklanish doimiy. BoMtlar 35 markali 
po‘lat m arkalardan tayyorlangan, mustahkamlik klassi 5.6. Qistirma 
material i-paronit.
M asalaning yechimi. 
l.Qopqoqdagi bo‘ltlarning mahkamlanish 
jarayoni 
nazoratda 
boMganligi 
uchun 
2.3-jadvaldan 
[s]ok=2, 
crok=300MPa tanlaymiz. C ho'zilishga ruxsat etilgan kuchlanish.
[
2
.
11
]
F ^ k (\-z )F
Fx -- --1,3 F„ + y f