R. X. Maksudov

Bu yerda: T - uzatilayotgan moment N mm hisobida; 
cx - shponkaning hisobiy uzunligi;
29

---

t r shponkaning gubchakga o ‘tkazilgan qism ning balandligi; 
[erj - ezilishdagi kuchlanishning ruxsat etilgan qiymati, MPa.
Shponkaning uzunligi gubchakning uzunligidan 5-И0 mm kam 
olinadi. Bunda ikki uchi tekis bo‘lgan shponkaning uzunligi ex =e, ikki 
uchi aylanasim on bo‘lgan shponkaning uzunligi ( x = ?-e.  v -sh p o n ­
kaning eni.
Agarda ezilishdagi hisobiy kuchlanishning qiymati ruxsat etilgan 
qiym atdan 5% ko‘p boTsa, shponkaning uzunligini oshirish yoki shlitsli 
shponka bilan alm ashtirish tavsiya etiladi.
Burovchi moment qiymatlari nisbatan kichik b o ig a n id a segm entli 
shponkalarni ham ishlatish mumkin, 2.22-rasm. Shponkaning baland­
ligi h=0,4d, uzunligi l~d. Bu shponkalar ham ezilishga hamda ensiz 
bo‘lgani uchun qo‘shim cha ravishda kesilishga tekshiriladi.
bu yerda b - shponkaning eni.
Silindrsim on shponka (2.23-rasm). Standart asosida tayyorlanib 
o'y iq q a m a'lum darajada tig ‘izlik bilan oi'natiladi. Bunday shponkalar 
valning tayanch uchi kalta bo‘lgan hollarda ishlatilib uzunligi 
/=(3...4)dsh; diametri dsh= (0 ,13^-0.16)d olish tavsiya etiladi. Tanlangan 
shponkani ezilishga tekshiriladi.
bu yerda: dsjt - shponkaning diametri; d- valning diametri.
Shponkaning 
sonini 
uzatilayotgan 
m om entiga 
nisbatan 
quyidagicha aniqlash mumkin.
Standart 
bo‘yicha 
tayyorlanadigan 
shponkalar 
uchun 
mustahkam ligi 500 MPa dan kam bo‘lmagan uglerodli va legirlangan 
po‘lat m ateriallar ishlatiladi. Ruxsat etilgan kuchlanishlam ing qiymati 
ish rejimiga, val hamda vtulka m ateriallarning mustahkam ligiga bog‘liq 
boTib qiymatlarini quyidagicha olish tavsiya etiladi.
Birikmada gubchak po‘lat materialdan tayyorlangan bo‘lsa, 
[aez]=120 MPa; gubchak cho‘yan materialdan tayyorlangan b o is a . 
[aez]=70 MPa. Yuklanish zarb bilan ta’sir bo‘lganda bu qiym at 50 % 
kamaytiriladi.
[2.18]
30

---

Shponka uchun materiallar. Standart shponkalar asosan St6 markali 
o ‘rta uglerodli po‘lat materiallaridan tayyorlanadi, bunda on>600M Pa.
Ruxsat etilgan kuchlanishlar. Shponkali birikmalarda ezilishdagi 
kuchlanishni ruxsat etilgan qiymati gubchak po ‘lat materiallardan 
bo‘!ganda [tr].f = 130 . 200/ I a, gubchak cho‘yan materiallardan bo‘lganda 
[la.
Yuklanish doimiy boMganda tavsiya etilgan qiymatlarning kattasi 
o ‘zgaruvchan bo‘lganda kichigini olish tavsiya etiladi. Harakat ikki 
tom onlam a b o ig an d a tavsiya etilgan qiymatlar 1,5 marta kamaytiriladi.
Shponkalar uchun kesilishdagi kuchlanishning ruxsat etilgan qiymati 
Мм» = 70—too/