R. X. Maksudov

T o‘g ‘ri to‘rtburchakli shlislarning 
oich am lari, mm
_____ _____________________ __________ 2.6-jadval
Seriya
Shlisning
oicham lari
В
Weg, mm3
Wb,mm3
A, mm2
Engil
8*32*36
6
3630
7260
900
8*36*40
7
5100
10200
1130
8*42*46
8
8000
16000
1510
8*46*50
9
10450
20900
1810
0 4rta
8*32*38
6
3870
7740
948
8*36*42
7
5750
11500
1180
8*42*48
8
8825
17650
1580
8*46*54
9
11500
23000
1950
O g ir
10*32*40
5
4190
8380
1000
10*36*45
5
5700
11400
1240
10*42*52
6
8200
16400
1680
10*46*56
7
11300
23800
2010
Ilova: Weg, Wb - ko'ndalang kesimini ezilish va buralishga 
qarshilik momenti; A - ko‘ndalang kesim yuzasi.
Evolventa shaklli shlisli birikmalarni standart asosida yon tomonlari 
bilan markazlashtiriladi, kamdan-kam tashqi diametri b o‘yicha markaz- 
lashtiriladi 2.25-rasm. Bu birikmalar to ‘g ‘ri to'rtburchakli birikmalarga 
nisbatan shlislarning nisbatan ko‘pligi hisobiga aniqligi, mustahkamligi 
yuqori. Kesish texnologiyasi engil, nisbatan arzon. Shuning uchun 
bunday birikmalar keng tarqalgan. Bu birikmalar ham qo‘zg ‘almas yoki 
qo‘zg‘aluvchan b o iish i mumkin. Evoliventa shaklli shlislarning ayrim- 
larini oich am lari 2.7-jadvalda berilgan.
2.7-jadval
D
m
Z
Wez, mm3
Wb, mm3
. ..
A, mm"
40
1.25
30
5389
107800
1158
40
2
18
4921
9841
1100
45
1.25
34
7804
16610
1479
50
1.25
38
10850
21700
1839
50
2
24
10100
20210
1769
33

---

U chburchak shlisli birikm alar (2.26- 
rasm), 
nisbatan 
katta 
boMmagan 
mom entlarni uzatish uchun qo‘z g ‘almas 
birikm a shaklida ishlatiladi. Shlislar­
ning 
sonlari 
70 
tagacha 
b o iis h i 
mumkin. M arkazlashtirish faqat yon 
tom onlari 
bilan 
b o ia d i. 
Asosan
2.26-rasm.
2.10-§ Shlisli birikm alarning hisobi
Shlisli birikmalarni ishga layoqatligi ishchi yuzalarning ezilishga 
va yeyilishiga chidam liligidir, 2.27-rasm.
Shlisni oMchamlari standart asosida valning diam etriga nisbatan 
tanlab olinadi va ishchi yuzalari ezilishdagi kuchlanishga (oez) 
tekshiriladi. Birikmalarda ishlash jarayonida hosil boMgan ezilishdagi 
kuchlanishning qiymati quyidagicha aniqlanadi:
[2-21]
d,v ---h-lx
Bunda: T - hisobiy aylanma moment, Nm; Kn = 1,1-1,5 - yuklanishni 
tishlar oMtasida notekis taqsim lanishni hisobga oluvchi koeffitsiyent; 
dur - birikm aning o ‘rtacha diametri, mm; Z - tishlar soni; h - tishning 
ishchi balandligi,m m ; 
lx - birikm aning ishchi uzunligi, mm; [aez] - 
ezilishdagi kuchlanishning ruxsat etilgan qiymati, MPa.
T o‘g ‘ri burchakli shlitsli birikm alar uchun
h = o.5(D-d)-2f, 
d0-r= 0,5(D+d); 
bunda, / - tishning faskasi.
Evolventli birikm alar uchun. 
[2-22]
h= 0 .8 15m; d0>r = D- 1.1m.
34

---

Uchburchakli birikmaiar uchun.
h = 0.5(D - d); 
do r = mz.
Agarda hisobiy kuchlanish 5j ruxsat etilgan qiymatdan 5% oshsa, 
gubchakni uzaytirish termik qayta ishlashni o ‘zgartirib yoki birikmani 
boshqa turi olinib hisob qaytariladi.
Agar /x > 1.5d bo‘lsa, o ‘lchamlari o'zgartiriladi, boshqa tezlik 
qayta ishlash belgilanadi. Gubchakning uzunligini /r=/x+ 4....6m m olish 
tavsiya etiladi