R. X. Maksudov

3.9-§. T ishli g ‘idiraklarni yem irilish 
turlari
G ‘ildirak tishlarning ishlash darajasini belgilovchi asosiy kuch- 
lanishlar tish sirtida hosil b o i a d i g a n kontakt o n va tishning tubida paydo 
boTadigan eguvchi op kuchlanishdir.
Kuchlanishlaming o ‘zgaruvchan sikl bilan ta’sir etishi tishlarning 
toliqishdan yemirilishiga olib keladi, a F kuchlanish, tishlarning toliqishidan 
sinishiga o„ kuchlanish esa tish sirtining uvalanishiga sabab bo‘ladi.
59

---

PoMat
materiallar
markasi
Termik qayta 
ishlanish
Tishli gMldirak 
qayta ishlanish- 
da oMchamlari, 
nun
G ‘ildirak tishlarining qa
D
S
Tishlarning
markazi
Tishla
vuz
401
Normal lashgan
Har qanday
163...207 NV
163...2
45
Yaxshilangan
125
80
235...262 NV
235...2
Yaxshilangan
80
50
269...302 NV
269...3
40x
Yaxshilangan
200
125
235...262 NV
235...2
Yaxshilangan
125
80
269...302 NV
269...3
Yaxshilangan va yu.ch.t 
yordam ida toblangan
125
80
269...302 N V
45 ... 5C
40xn
Yaxshilangan
315
200
23 5...262 NV
235...2
35xm
Yaxshilangan
200
125
26 9...302 NV
269...3
Yaxshilangan va yu.ch.t 
yordamida toblangan
200
125
26 9...302 NV
00
L/
i
40xnma
Yaxshilanish, azot bilan 
to‘vintirish
125
80
269...302 NV
50...56
18xgt,
20 xnm, 2 Ox
Yaxshilanish, uglerod 
bilan to‘yintirish, 
yu.ch.t yordamchi 
toblash
020
125
300...4 00 NV
56...63

---

T ishlarning sinishi. Asosan ochiq tishli ham da tish yuzasining 
qattiqligi yuqori darajada b o i g a n yopiq uzatm alarda k o ‘pincha tish 
uchidan yoki asosdan sinish hollari uchraydi.
G ‘ildirak tishlarining sinishiga asosiy sabablar bu ishlash 
jarayonida o ‘ta yuklanish b o i i s h i va bu o ‘zgaruvchan kuchlanish 
b o i i s h i yoki o ‘zgaruvchan kuchlanishni uzoq vaqt davomida ta ’sir 
etishidir. Bunday hollarda tish tubiga yaqin jo y d a metallarning 
toliqishidan darz paydo b o i a d i , bu darz kuchlanishlar to'p lan g an joyda 
hosil b o i i b bora-bora kattalashib tishning sinishiga olib keladi.
G ild ir a k tish sirtining toliqishi oqibatida uvalanishi m um kin. 
Bunda uvalanish ikki xil b o i a d i . Birinchi xil uvalanish tish sirtining 
kattaligi N V < 3 5 0 b o i g a n metallardan yasalgan g i l d i r a k tishlarida y o i
q o ‘yilgan noaniqliklar tufayli b o i i b , ish jarayonida bu notekisliklar 
yeyilishi va ezilishi tufayli tekislanib ketadi. Shu sababli uvalanish 
protsessi to'x taydi. U valanishning ikkinchi xili tishli g ild ira k la rn in g
tish sirtining qattiqligi N V > 3 5 0 b o i g a n metallardan yasalgan va sermoy 
sharoitda ishlaydigan g i l d i r a k tishlarida ularni tayyorlashda y o i
q o ‘yilgan noaniqliklar tufayli tishlar sirtining m a i u m nuqtalarida hosil 
b o i a d i g a n kuchlanishlarni to'planish ta ’sirida sodir b o i a d i . Bunda tish 
sirtining ayrirn nuqtalarida bilinar-bilinmas darzlar paydo b o ia d i. 
Uzatm a sermoy ishlanganligi uchun bu darzlarning ichiga katta bosim 
ostiga moy kiradi, natijada darzlar kattalashib, tish sirtining kichik 
b o i a k l a r g a ajralishiga sabab b o i a d i . Oqibatda tish sirtida har xil 
o i c h a m l i chuqurliklar paydo b o i a boshlaydi va uvalanish protsessi 
tezlashadi