Radioaktiv nurlanishdan himoyalanish usublari va asbob uskunalarini o'rganish

Ionlashtiruvchi nurlanishni o'lchash asboblari
Ionlashtiruvchi nurlanishni o'lchash uchun asboblarni shartli ravishda uch guruhga bo'lish mumkin: radiometrlar, dozimetrlar va spektrometrlar.
Radiometrlar - bu nurlanish bilan o'lchanadigan moddaning Bk/kg yoki Bk/L dagi radioaktivligini tekshirish uchun ishlatiladigan asbobdir. Radiometrlar radioaktiv moddalarning faolligini, ionlashtiruvchi nurlanish oqimining zichligini, gazlar, suyuqliklar, aerozollar, turli xil atrof-muhit ob'ektlari, o'simlik va hayvonot mahsulotlarining o'ziga xos va hajmli faolligini, shuningdek, o'ziga xos sirt faolligini o'lchash uchun mo'ljallangan.
Turli tizimlar va dizayndagi radiometrlar ishlab chiqariladi. Ular orasida ikkita asosiy guruhni ajratish mumkin: statsionar va ko'chma.
Statsionar (laboratoriya) radiometrlari. Bunday radiometrlar elektr va ko’chma parametrlari, shuningdek, dizayn xususiyatlari bilan farqlanadi. Shu bilan birga, ularning barchasi qurilmaning o'xshash blok diagrammasiga ega va detektor, impuls kuchaytirgichi, shkalasi, o'lchov natijalarini vizual aniqlash uchun yozish moslamasi va detektorni quvvatlantirish uchun yuqori kuchlanish manbasidan iborat. Qurilmalar o’zgaruvchan tok manbayiga quvvatlanadi.
Portativ, laboratoriya va dala radiometrlari. Ular kichik o'lchamlarga ega va o'z-o'zidan (batareya) yoki tarmoqdan quvvatlanadi. Ushbu turdagi qurilmalar radioaktiv moddalarni aniqlash, shuningdek ularning miqdori va sifatini (gamma yoki beta nurlanish) aniqlash uchun ishlatiladi. Ba'zi radiometrlarda nurlanishning raqamli, yorug'lik va ovozli ko'rsatkichlari, shuningdek, belgilangan doza tezligidan yoki chegara pulslarini hisoblash tezligidan oshib ketganlik to'g'risida chegara tovush yoki yorug'lik signali mavjud. Radiatsiya detektorlari sifatida gaz-razryad va sintillyatsion hisoblagichlardan foydalaniladi.
Sezyum tarkibini o'lchashda yarimo'tkazgich yoki sintillyatsion detektorlar qo'llaniladi. Stronsiy-90 va plutoniyning radioizotoplari namunani kinematik detektorlardan foydalanadigan, ya'ni aniqlovchi moddaning yutuvchi devorlari bo'lmagan radiometrlar bilan oldindan radiokimyoviy ishlov berishdan keyin o'lchanadi.
Gamma-radiometrda detektor o'lchangan ob'ekt bilan birgalikda kosmik nurlanishdan va tabiiy izotoplarning nurlanishidan himoya qilish uchun qo'rg'oshin, po'lat yoki metallar birikmasidan iborat "uy" ga joylashtiriladi (detektor har qanday kvantlarni "tushunmasdan" qayd etadi). Ushbu begona nurlanish - radioaktiv fon qayd etilganga nisbatan kichik bo'lishi muhim, aks holda qurilmaning sezgirligi pasayadi. Shunday qilib, radiometr juda murakkab va og'ir asbobdir. Faoliyat qanchalik past bo'lsa, radiometrning sezgirligi, uning detektori va himoyasi sifatiga talablar shunchalik yuqori bo'ladi.
Dozimetrlar ionlashtiruvchi nurlanishni ham o'lchaydigan asboblardir. Radiometrlardan farqli o'laroq, ular faollikni emas, balki ionlashtiruvchi nurlanishning so'rilgan energiyasini, ya'ni dozani va birinchi navbatda, ta'sir qilish dozasini o'lchaydilar.
Dozimetrlar rentgen va gamma nurlanishning ta'sir qilish dozasini, nurlanishning so'rilgan dozasini, rentgen va gamma nurlanishning ta'sir qilish dozasini, so'rilgan doza tezligini va ionlashtiruvchi nurlanishning intensivligini o'lchash uchun mo'ljallangan.
Dozimetrlar uchta asosiy qismdan iborat: detektor, ionlanish oqimini kuchaytiruvchi radiotexnika sxemasi va qayd etish (o'lchash) qurilmasi. Dozimetrlardagi radiatsiya detektorlari onizatsiya kameralari, gaz chiqarish va sintillyatsion hisoblagichlar va boshqalar bo'lishi mumkin.