Радиотехник тизимлар назарияси асослари

rasm. Landshaftli dominantlar bilan ta’sir etish mezoni bo‘yicha shaharning hududiy rivojlanishi variantini baholash (A.P. Vergunov bo'yicha prinsipial sxema).

a — boshlang‘ich ко ‘finish; b— qabul qilib bo ‘Imaydigan variant, chunki shahar landshafti dominiantni siqib qo ‘ymoqda; c — qabul qilib bo ‘Imaydigan variant, chunki shahar dominant ta ’siridan tashqaridagi mintaqada rivojlanayapti («tabiatdan chet- lashayapti»); d — eng qulay variant, shahar landshaftli dominant bilan rivojlanmoqda va unga kompozitsiya jihatidan yo ‘naltirilgan: I — landshaftli dominant (masalan, daiyoning о ‘rmonlashtirilgan vodiy); 2 — dominant ta ’sir mintaqasining shartli chegarasi; 3 — ta ’sir mintaqasidagi shahar qurilishlari; 4 — landshaftli dominant ta ’sir mintaqasidan tashqaridagi shahar qurilishlari; 5 — shaharning kelgusidagi rivojlanish yo ‘nalishlari.
— davlat tabiiy parklari, qo‘riqxona va zakaznik zona- lari tashkil 1 ashtirish uchun yaroqli bo‘lgan tabiiy hudud- lar kirgan joylar.
Rekreatsion hududlarga bo‘lgan ehtiyojni va turli rek- reatsion zonalarga har bir dam oluvchi uchun kerakli may- don me’yorini hisoblashni QMQ 2.07.01-94 bo‘yicha 15 jadvalga asosan qilinishi lozim (1-jadval).


65


www.ziyouz.com kutubxonasi

Rekreatsion hududlarning turlari	AJGT aholining har biri uchun maydon me’yori, m^2	Turli rekreatsion zonalarda har bir dam oluvchi uchun maydon me’yori, m^2
Uzoq muddatli dam olish zonalari va markazlari	0,8 - 1 /0,2 -0,3	200-400/ 150-300
Qisqa muddatli dam olish zonalari va markazlari	10- 12/2-3	100-150/50-100

Kamsuv rayonlarda darn olish joylarini tashkillashtirish uchun mavjud suv omborlarining atroflaridan foydalanish lozim, hamda AJGT asosiyshaharlaridan 10-15 km radiusda joylashtirilgan rekreatsion foydalanish uchun mo‘ljallangan sun’iy suv havzalari yaratish kerak.
Sun’iy suv havzalari qiig'oq atrofida dam olish zonalarini hosil qilish, mazkur ob’ektlardan foydalanish talabalarigajavob berishi kerak va tabiiy muhitni muhofazalash va akvatoriyni obodonlashtirish, sayozliklar va botqoqliklami bartaraf etish, rekultivasiya bo‘yicha tadbirlar o‘tkazishni ko‘zda tutish lozim.

2. 
   Shahar va shahar-atrof rekreasiya zonalari
   

Shahaming landshaft-rekreatsion tizimini shahar-atrof hududining stiuktura-rejaviy yechimi bilan bogliq holda loyihalash lozim. Shahar-atrof rekreatsion zonaga boradigan transportning olisligi 2,5 soatdan oshmasligi kerak. Shahar- atrof landshaft- rekreatsion zona miqyosida quyidagilar joylashishi kerak:
— shahardan tashqari parklar, ko‘chatzorlar va boshqa turdagi yashil o‘simliklar;


66


www.ziyouz.com

• 
  dam olish uylari, sihatgohlar, motel va kemping- lar, cho‘milish joylari, jismoniy tarbiya va sport inshoot- lari, turistik, ovchilik va baliq ovlash bazalari, maktabga- cha bo‘lgan bolalar muassasalarining sport-sog‘lomlashti- rish oromgohlari va dala hovlilari;
  
• 
  profilaktik-davolash muassasalari (tabiiy-davolash omillari mavjud bo‘lgan hollarda);
  
• 
  keksalar va nogironlar uy-internatlari;
  

—jamoat bog‘ vadala hovlilari.
Umumiy foydalanishdagi ko‘kalamzorlashtirilgan hudnd- latga bir vaqtda keluvchilaming hisobiy soni gektariga quyidagi odam sonidan ortmasligi lozim:

• 
  shahar parklari uchun — 150—200;
  
• 
  turar-joy rayonlari, parklari uchun — 100;
  
• 
  sun’iy ekilgan o‘rmonlar va tabiiy landshaftli uchast- kalar uchun — 10.
  

5. 
   Noqulay va shikastlangan hududlami o‘zlashtirish
   

Yangi qurilish uchun kerak bo‘lgan hududning 20-25% ga yaqinini shahaming ichki rezervlari hisobiga ta’minlanishi mumkin.
Shikastlangan hududlar o‘zlashtirilishi kerak bo‘lgan hududlaming bosh turkumlariga mansubdir.
Shikastlangan hududlar deb, jamlanmalari yoki ular- ning holati (hududning tavsifi) inson faoliyati natijasida ularni bevosita o‘zlashtirish mobaynida yoki hududiy maj- muani qayta tiklamasdan turib bundan buyon foydalanib bo‘lmaydigan darajada buzulishiga aytiladi.
Shikastlangan hududlami sxema taizida ikki guruhga ajratish mumkin:

• 
  yer yuzasi shikastlanmay vujudga kelgan narsalar (to‘kma, qazilmalar, terrikonlar);
  

67