Rangli metallarni ishlab chiqarish

2 bosqich - shteyn olish uchun rudalarni eritish;
Rudalarni alangali yoki elektr pechlarda 1250 – 1300 С da eritib shteyn olinadi. Oldingi bosqichda olingan mis rudalardan mis va temir oksidlardan tiklanadi.
Mis va temir sulfidlari, o’zaro birikib shteyn, temir silikatlari boshqa oksidlarni o’zida eritib shlakni hosil qiladi.
Shteyn tarkibi: 15 – 55% Cu; 15 – 50% Fe; 20 – 30% S Shlak tarkibi: SiO2, FeO, CaO, Al2O3
3 bosqich - shteyndan konvertorlarda havo berib mis olish;
Shteyn konverterlarda temir sulfidini oksidlab, temirni shlakka chiqarib dastlabki misni ajratish uchun havo berilib eritiladi.
Konverterlarning uzunligi 6-10 m, tashqi diametr 3-4 m.
Jarayon ikkita bosqichda kechadi
1 – konteynerga shteyn quyiladi va kvarts beriladi –sulfidlar oksidlanadi. 2 – 2Cu2O + Cu2S = 6Cu + SO2
Natijada 98,4 – 99,4% Cu dastlabki mis hosil bo’ladi

4 bosqich - misni tozalash.

Yetarli tozalikda mis olush uchun u eritiladi (1 qadam) va elektrolitlarda tozalanadi (2-qadam). Bunda qimmatbaho metallar ham olinadi.
1-qadamda mis oksidlovchi
muhitda eritiladi va havo
berib, qo’shimchalar (Fe2O3,
Al2O3, SiO2) shlakka yoki
gazlar bilan chiqib ketadi.
Bundan keyin mis tozaligi 99 – 99,5% yetkaziladi.
Misda Sn, Se, Te, As va
qimmatbaho metallar
qoladi. chiqarib
Bular 2-qadamda olinadi.
Elektroliz maxsus qo’rg’oshin bilan qoplangan vannalarda o’tkaziladi.
Anod 1-qadamda olingan mis,
katod toza mis tunikalar, elektrolit
CuSO4 eritmasi. O’zgarmas tok
eritmadan o’tkazilganda anod erib
boshlaydi, katodga mis ionlari
o’tirib juda toza hosil qiladi.
Qimmatbaho metallar vanna
tagiga cho’kadi. Elektrolinik
tozalashdan keyin mis tozaligi
99,95 – 99,99% yetkaziladi.
2. Alyuminiy ishlab chiqarish
Alyuminiy uchta bosqichda olinadi:

• alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi

olinadi;

• alyuminiy oksididan alyuminiy olinadi;
• alyuminiy tozalanadi.

Tabiatda alyuminiy oksidlari boksitlar (tog’ jinsi) tarkibida boladi
(boksitlar- Al2O3, Fe2O3, SiO2, TiO2, CaO, MgO з, MnO, P2O5 va boshqalar)
Sanoatda eng ko’p tarqalgan Bayer usuli bilan tanishib chuqamiz:

• bosqich. Alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi olinadi.
• boksit tegirmonga NaOH va oxaktosh qoshilib, maydalanadi;
• 230 – 250 С temperaturada boqsit parchalanadi, natijada natriy alyuminati (NaAlO2) va kremniy silikati (Na2SiO3)

- hosil bo’lgan natriy alyuminati (NaAlO2) yuviladi NaAlO2 + 2H2O = NaOH + Al(OH)3 ,alyuminiy gidrooksida (Al(OH)3) filtrlardan o’tkaziladi, qizdiriladi va
Al2O3.olinadi.