Raqamli dunyo "Raqamli izlar" haqida nimalarni bilasiz? Internet olamidagi raqamli izlar orqali shaxs axloqiga baho berish mumkinmi?


Download 100.72 Kb.
bet3/6
Sana23.04.2023
Hajmi100.72 Kb.
#1384999
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Internet va raqamli dunyo61-62

Raqamli izlar (ingl. Digital footprint)
– ma’lum bir shaxs Internet, raqamli qurilmalardagi faoliyati to‘plami. U global tarmoqda “kiber soya”, “electron iz” yoki “raqamli soya” deb ham ataladi. Ular veb-sahifalarni ko‘rish natijasida ortda qoldirilgan va cooki
KERAK! Barcha onlayn harakatlar Internetda ham, kompyuter, planshet, smartfon kabi qurilmalarda ham oz izini qoldiradi. Undan esa foydalanuvchi, uning joylashuvi, qurilmasi kabi foydalanish tafsilotlarini aniqlash uchun foydalanish mumkin. Bugungi kunda axborot, kontent va resurslarning haddan tashqari keng va turli-tuman
toplami mavjud. Ayniqsa, Internetda ularning aniqligi, ishonchliligi va qiymatlari turlicha.Bundan tashqari, bu malumotlar turli shakllar (matn, tasvir, statistik malumot, electron yoki bosma shakl)da mavjud bolib, ularni turli axborot manbalaridan olish mumkin.
Axborot manbasi, odatda, ijtimoiy ahamiyatga molik (yani keng ommaga qiziqarli va kerak) axborotlar egasi bolmish shaxs yoki tashuvchi hisoblanadi. Hozirda, kopchilik Internet-resurslaridan foydalanishi hech kimga sir emas. Internet katta hajmdagi axborotdan foydalanish, axborot mahsulotlarini ishlab chiqish,
kontentlar yaratish va ularni takomillashtirish imkoniyatini beradi. Tarmoqdagi malumotlar ishonchliligini tekshirish siz kabi foydalanuvchi tomonidan amalga oshiriladi. Agar manbada ishonchlilikning quyidagi belgilari mavjud bolsa, u holda bu manba
ishonchli malumot manbayi hisoblanadi:
1) resurs muallifi. Resursning birorta royxatdan otgan elektron ommaviy axborot vositasi yoki tashkilot rasmiy manbasidan olinganligi;
2) boglanish uchun muallif kontaktlari. Muallif bilan boglanish uchun kontakt malumotlari (manzil yoki uning QR-kodi, telefon raqami, elektron pochta manzili)ning
berilganligi;
3) axborot manbalari. Axborot olingan manba (sayt, nashr, adabiyot) yoki manba muallifining aniq korsatilganligi;
4) resursning aniqligi. Resurs malumotlarining aniq faktlar bilan asoslanganligi;
5) malumotning taqdim etilish sifati. Manba (matn, rasm, sxema va hokazo)larning aniq, sifatli korinishi, matn va gipermurojaatlarning bexato yozilganligi;
6) resursning maqsadi. Malumotlarning asosiy maqsadi faktlarni yoritishga qaratilganligi (fikr bildirishdan, reklama yoki etiborni tortishdan farqli olaroq);
7) malumotlarning dolzarbligi. Resurs ma’lumotlarining muntazam ravishda yangilanganligi. Internetda mavjud har qanday ishonchli malumot manbayini bir zumda nusxalash yoki ko‘chirib olish mumkin. Boshqa shaxs asari yoki undagi fikrlarni (manba yoki muallif
haqida malumot bermasdan) оziniki qilib kоrsatish yoki taqdim etish plagiat (lot. plagio – оgirlayman) hisoblanadi. Bunga jiddiy axloqiy huquqbuzarlik sifatida qaraladi. Ommaviy foydalanish uchun ochiq bolgan manbalardan foydalanilganda yoki iqtiboslar keltirilganda, plagiatdan qochish uchun albatta manba muallifi yoki manbaga havola korsatilishi shart. Elektron pochta malumot manbayiga ega bolishning yana bir usuli hisoblanadi.
Elektron pochta va Internetdan foydalanishda nimalarga etibor berish lozim?
Xavfsiz paroldan foydalaning! Xavfsiz parolni yaratish uchun tasodifiy tanlangan 34 ta soz, turli belgi va raqamlardan foydalaning. Masalan, Togri!Javob5Topshiriq&Masalakorinishidagi parolni eslab qolish oson, lekin uni buzib kirish qiyin. Shaxsiy malumotlarni
elektron pochtaga yuklamang.
Ochilgan veb-sayt va havolalarga diqqatli boling! Havola “qayerga olib borishini bilishingizga ishonch hosil qiling, URL-manzilning siz tashrif buyurmoqchi bolgan veb-sayt bilan bir xilligini tekshiring. Veb-saytlar hamda elektron pochtada ishingiz tugaganidan song, akkauntingiz uchun Chiqishfunksiyasidan foydalaning. Zarurat bolmasa, maxfiy malumotlarni bolishmang! Internet yordamida malumot almashish oson va tez bolsa-da, siz malumot bolishmoqchi bolgan veb-saytni tanlashda juda ehtiyot boling. Tashrif buyuriladigan har bir veb-sayt uchun doima bitta electron pochta manzilidan foydalanishga, elektron pochtaga doimiy ravishda spam-xatlar yuborilishiga sabab bolishi mumkin.
Shubhali elektron pochta xabarlarini ochmang! Agar elektron pochta xabarlarida quyidagilar aniqlansa, ularni aslo ochmang:

Download 100.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling