Raqamli iqtisodiyot va axborot tenologiyalari

III BOB. ТАHLIL VA NATIJALAR

3.1. O'zbekiston Respublikasi soliq organlarida raqamli texnologiyalarning rolini oshirish ahamiyati

Zamonaviy iqtisodiy sharoitda axborot texnologiyalariga asoslangan raqamli jamiyatni shakllantirish jarayonida doimiy jadallik kuzatilmoqda. Nazorat tadbirlarining texnologik jarayoniga AT texnologiyalari va sun’iy intellektni joriy etish davlat nazorati organlarining fiskal funksiyasini takomillashtirishga qaratilgan.
Hozirgi vaqtda O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati tomonidan raqamli xizmatlarni rivojlantirish va takomillashtirish bo'yicha keng ko'lamli ishlar olib borilmoqda. Amaldagi vositalarning samaradorligi soliq to‘lovchilar va soliq organlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning raqamli konsepsiyasining asosi bo‘lgan zamonaviy soliq ma’muriyati texnologiyalarining afzalliklarini baholash imkonini beradi. Shu munosabat bilan soliq ma'muriyatchiligini takomillashtirish jarayoni dolzarbdir. Shu bilan birga, samarali soliq ma'muriyati va nazorati eng kam ma'muriy xarajatlar hisobiga soliq to'lovlarining maksimal miqdorini undirishni nazarda tutadi.
Soliq xizmatlarini to'liq ish kunidan masofaviy formatga o'tkazishning sabablari quyidagilar edi: soliq organlarining tekshirish o'tkazish bo'yicha potentsial imkoniyatlari soliq to'lovchilar sonidan oshib ketishi, xodimlar tomonidan bajariladigan qo'l mehnati operatsiyalari hajmini kamaytirish zarurati. O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati, davlat tuzilmalari xodimlarining mansab mavqeini suiiste'mol qilish va korruptsion harakatlarining oldini olish, Covid-19 pandemiyasi natijasida yuzaga kelgan favqulodda iqtisodiy vaziyatlar.
Respublikamizda olib borilgan tadqiqotlarga ko‘ra, Respublika iqtisodiy makonni raqamli o‘zgartirish bo‘yicha yetakchi davlatlardan 6-9 yil orqada. Iqtisodiyotni raqamlashtirishda kashshoflar Buyuk Britaniya, Shvetsiya, Norvegiya, Niderlandiya, Daniya va Janubiy Koreya kabi davlatlardir. Biroq, soliq ma'muriyatchiligini raqamlashtirish yo'nalishi bo'yicha Respublika da etarli tajriba to'plangan. Soliq ma'muriyatchiligini takomillashtirishning dastlabki bosqichida O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati tomonidan shakllantirilgan raqamli resurslarni birlashtirish uchun asosiy model bo'lib xizmat qiluvchi "Soliq" avtomatlashtirilgan axborot tizimi (AT) yaratildi.
Milliy iqtisodiyotni raqamlashtirish doirasida qo‘llaniladigan soliq ma’muriyatchiligining quyidagi vositalarini ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq:
- naqd pul muomalasi to'g'risidagi qonun hujjatlariga kiritilgan o'zgartirishlar munosabati bilan joriy etilayotgan onlayn nazorat-kassa mashinalari tizimi;
-kichik va o'rta biznes uchun maxsus soliq rejimlari.
Covid-19 pandemiyasi sharoitida soliq ma'muriyatchiligining qo'shimcha raqamli platformalari faol joriy etildi. O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati rasmiy veb-saytida soliq to'lovchilarga soliq qo'llab-quvvatlash choralari to'g'risida ma'lumot beradigan maxsus xizmat yaratildi [3].
Soliq ma'muriyatchiligini takomillashtirishning samarali vositasi onlayn nazorat-kassa mashinalari (CCT) yordamida oqimli ma'lumotlarni qayta ishlash orqali soliq hisobotini soddalashtirishdir.
Kontaktsiz soliq ma'muriyatchiligining dolzarbligi sharoitida soliq monitoringi tizimi orqali soliq nazorati mexanizmi talabga ega. D.V.ning so'zlariga ko'ra. Volvach "Bu O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati uchun post-nazoratdan real vaqt rejimida soliq majburiyatlari monitoringiga o'tish sohasidagi strategik yo'nalishdir." Hozirgi vaqtdabyudjet daromadlarining qariyb 30 foizini ta'minlaydigan 95 ga yaqin yirik tashkilotlar o'z ishlarida soliq monitoringidan foydalanadilar.
2021 yilda 2020 yil darajasiga nisbatan Respublikaning byudjetiga soliq tushumlari miqdori 7,6 foizga kamaydi. Shu bilan birga, foydali qazilmalarni qazib olish solig'ini (MET) hisobga olmaganda, konsolidatsiyalangan byudjetga tushumlar 2,6 foizga oshib, 17,2 trln. surish. Ta’kidlash joizki, soliq ma’muriyatchiligi samaradorligini oshirish hisobiga soliq yig‘imlarini ko‘paytirish ta’minlandi.
Shunday qilib, 2021 yilda QQS tushumlarining o'sishi 2020 yilga nisbatan 0,3 foizni (4,27 trillion $), jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i esa 7,5 foizni (4,25 trillion $) tashkil etdi.
O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati ma'lumotlariga ko'ra, 2021 yilda to'lovchilarning qarzlari miqdori o'tgan yilga nisbatan o'zgarmagan. Daromadga bo'lgan qarz hajmi (DTI ko'rsatkichi) 2021 yilda 6,5% ni tashkil etdi. Shuningdek, soliq departamenti 2020 yilga nisbatan 35 foizga ko'proq kompensatsiyalarni taqdim etdi, bunday operatsiyalarning qiymati 123,6 milliard $ni tashkil etdi. Shuningdek, 2020 yilga nisbatan 7 baravar koʻp soliq toʻlash muddatini kechiktirish berildi. 52 milliard $dan ortiq. Covid-19 kontekstida tadbirkorlarga berilgan kechiktirishlar. Auditorlarning ushbu harakatlari tashkilotlarning hisoblarini blokirovka qilish sonini 160% ga kamaytirishga yordam berdi [5].
Soliq ma’muriyatchiligi jarayoniga ilg‘or raqamli texnologiyalar joriy etilgani so‘nggi yillardagi salmoqli yutuqdir. Buning natijasida to‘laqonli texnologik baza shakllantirilib, elektron xizmatlar samarali faoliyat ko‘rsatmoqda. 
IT-texnologiyalarning joriy etilishi, avtomatlashtirilgan nazorat tizimlari, onlayn kassalardan foydalanish, soliq to‘lovchining shaxsiy kabinetidan foydalanish soliq tekshiruvlari sonining kamayishiga, soliq va jarimalar miqdorining oshishiga xizmat qildi. Binobarin, raqamli transformatsiya soliq organlarining texnik jihozlanishini rivojlantirish uchun jiddiy katalizator hisoblanadi. Raqamli loyihalar O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati xodimlarining yukini kamaytirishga, soliq nazorati samaradorligini oshirishga va byudjetga soliq tushumlarini oshirishga yordam beradi.
Soliq ma’muriyatchiligi sohasida milliy iqtisodiyotni raqamli o‘zgartirishning asosiy yo‘nalishlari Iqtisodiy faoliyatda elektron hujjat aylanishini rivojlantirish konsepsiyasida (2021-yil 25-dekabrdagi 34-sonli bayonnoma) belgilab berilgan. Konsepsiyani ishlab chiqish tashabbuskori raqamli rivojlanish, hayot sifati va biznes yuritish uchun shart-sharoitlarni yaxshilash uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha komissiya bo‘ldi.
Tadbirkorlik faoliyatida elektron hujjat aylanishini rivojlantirish konsepsiyasi soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishni nazarda tutadi:
— 2024-yil oxirigacha tadbirkorlik subyektlari tomonidan berilgan hisobvaraq-fakturalarning 95 foizini elektron shaklga o‘tkazish;
— 2024-yil oxirigacha xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan shakllantirilgan transport va yuk jo‘natmalarining 70 foizini elektron shaklga o‘tkazish;
— tadbirkorlik subyektlari tomonidan bir-biriga elektron shaklda yuboriladigan elektron hujjatlarning umumiy hajmini, shu jumladan, 2022-yildan boshlab yiliga kamida 20 foizga oshirish;
— soliq nazorati chora-tadbirlari doirasida qog‘oz hujjatlar aylanmasini, shu jumladan 2023 yildan boshlab yiliga kamida 10 foizga qisqartirish;
— tadbirkorlik sub'ektlarining qog'oz hujjat aylanishini va qog'oz hujjatlarni qayta ishlash va saqlash xarajatlarini elektron hujjat aylanishi ustunligi bilan qisqartirish;
— davlat organlarining axborot tizimidagi maʼlumotlardan foydalangan holda tizimga oʻtish[2].
Shunday qilib, raqamli soliq ma'muriyatchiligi vositalarini korxonalar va tashkilotlar, kichik va o'rta biznes amaliyotiga joriy etish Respublika da soliq qonunchiligiga ixtiyoriy rioya qilish tizimini yaratadi. Bu tizim barcha xo‘jalik yurituvchi subyektlar uchun iqtisodiyotning shaffofligini oshirishga, byudjetni rejalashtirish sifatini oshirishga va davlat daromadlarini barqarorlashtirishga xizmat qiladi. Shunday qilib, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining prognozlariga ko'ra, 2021 yildan 2024 yilgacha soliq yig'ish ulushi, shu jumladan soliq ma'muriyatchiligi choralari orqali 98,79% dan 99% gacha ko'tarilishi kerak. Raqamli resurslarni rivojlantirish maqsadga muvofiqligining to‘g‘ridan-to‘g‘ri tasdig‘i soliq ma’muriyatchiligining raqamli transformatsiyasiga sarflangan mablag‘lar daromadining oshishi hisoblanadi. So'nggi besh yil ichida O’zbekiston Respublikasi Soliq xizmati faoliyatini raqamlashtirishga investitsiya qilingan har bir $ uchun yig'ilgan soliqlar miqdori 96,5 $dan oshdi. 123,4 $gacha.
Shu bilan birga, raqamli texnologiyalarning ijobiy tomonlari ishga joriy etilishi bilan birga soliq organlari va soliq to‘lovchilar duch keladigan salbiy jihatlar, yangi turdagi soliq risklari ham mavjud. Respublika Federatsiyasining biznes jarayonlari va soliq boshqaruvi tizimlariga yangi raqamli texnologiyalarni joriy etish soliq bazasini kengaytirish va O’zbekiston Respublikasi byudjet tizimining daromad qismini oshirish uchun katta imkoniyatlarni ko'rsatdi. Bir tomondan, soliq nazorati kuchaytirilmoqda, ikkinchi tomondan, iqtisodiyotda raqamli texnologiyalardan foydalanish bilan bog‘liq yangi turdagi risklar, ayniqsa, soliq organlari tomonidan yuzaga kelmoqda.
Tadqiqot doirasida V.G. Adizov. tomonidan ishlab chiqilgan mezonlar. 
Uning faoliyati doirasida soliq risklari yuzaga kelish omillari va davlat va soliq to'lovchi uchun oqibatlarning turlari bo'yicha tizimlashtiriladi. Davlat uchun oqibatlarning turiga qarab, soliq xavfi maqbul, tanqidiy va halokatli hisoblanadi. Ushbu standart soliq to'lovchilar xavfini quyidagicha tasniflaydi: tartibga soluvchi tekshiruv xavfi, soliq yuki xavfi, obro'-e'tibor xavfi va jinoiy ta'qib qilish xavfi.
Taʼkidlash joizki, mamlakat bilan bogʻliq yangi soliq risklarini oʻrganishda soliq xizmatining raqamli transformatsiyasi, soliq maʼmuriyatchiligiga yangi raqamli yechimlarni joriy etish bilan bogʻliq risklar koʻrib chiqiladi. 
Tashqaridan kelib chiqadigan milliy soliq risklari raqamli iqtisodiy tendentsiyalarning milliy soliq tizimiga ta'siri bilan bog'liq xavflarni o'z ichiga oladi. 
Bundan tashqari, soliq risklari ro'yxati O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi xizmati faoliyatiga raqamli texnologiyalarni joriy etish bilan bog'liq umumiy raqamlashtirish risklari bilan to'ldiriladi.
Raqamli kontekstda soliq xatarlarini o'rganish soliq boshqaruvini o'zgartirish zarurligini ko'rsatadi, xoh u aniq soliqlar bilan bog'liq individual protseduralar bo'ladimi yoki umumiy mexanizmlarni takomillashtirish. 
Soliq tavakkalchiligi muammosini hal qilish yuzaga kelayotgan raqamli soliq risklarini doimiy monitoring qilishni talab qiladi va bunga raqamli transformatsiya orqali erishish mumkin, deb hisoblayman, bu esa milliy iqtisodiy jarayonlarning to‘liq shaffofligini hamda jamiyat va mamlakat o‘rtasidagi ishonchning yangi darajasiga o‘tishni nazarda tutadi.
Soliq ma'muriyatchiligi samaradorligini oshirish uchun, birinchi navbatda, quyidagilar zarur:
— qonunda aniq belgilangan jazolar, masalan, ozodlikdan mahrum qilish, mulkni musodara qilish va hokazolar orqali korrupsiyaga qarshi kurashish;
— qonunbuzarlarga nisbatan aniq sanksiyalar tizimini yaratish maqsadida soliq tizimini isloh qilishni davom ettirish zarur;
— soliq organlari vakillari doimiy ravishda soliq to'lovchilarni o'qitishlari va ularni qiziqtirgan masalalar bo'yicha maslahatlar berishlari kerak;
— jismoniy shaxsning asosiy ehtiyojlarini qondiradigan isteʼmol savati narxini toʻliq aniqlash yoʻli bilan yashash minimumi miqdori oshirilganda beriladigan soliq imtiyozlari shartlari va miqdorini qayta koʻrib chiqish;
— soddalashtirilgan soliq hisobi va hisoboti;
— yosh avlodni tarbiyalash orqali soliq madaniyatini oshirish.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, Respublika soliq ma'muriyatida hali ham ko'plab nizolar va hal etilmagan muammolar mavjud. Shuning uchun soliqlarni undirish va boshqarish mexanizmlarini shakllantirishda boshqa mamlakatlar tajribasini, shuningdek, afzalliklari va yutuqlarini hisobga olish zarur.

3.2. Infografika - Yagona Interaktiv Davlat xizmatlari Portali 2.0 axborot texnologiyani asosi

Bugun barcha soha va tarmoqlarga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari izchil joriy etilayotgani samarasida aholiga interaktiv xizmatlar ko‘rsatish ko‘lami tobora kengaymoqda.
Prezidentimiz Islom Karimovning 2012 yil 21 martda qabul qilingan “Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada keng joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishning yangi istiqbollari belgilab berildi.
Mazkur hujjatga muvofiq mamlakatimizda 2012-2014 yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tatbiq etish va rivojlantirishning asosiy vazifalari belgilandi. Qarorda davlat organlari tomonidan tadbirkorlik subyektlari va aholiga taqdim etiladigan interaktiv davlat xizmatlari ro‘yxatini kengaytirish va sifatini oshirish hamda tegishli axborot resurslaridan, jumladan, qishloq joylarida foydalanishni keng yo‘lga qo‘yish ko‘zda tutilgan.
Bu borada soliq tizimida ham izchil ishlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining www.soliq.uz sayti orqali 16 turdagi interaktiv xizmat va boshqa qator foydali elektron xizmatlar ko‘rsatish yo‘lga qo‘yilgan. Ushbu saytdan foydalanayotgan soliq to‘lovchilarning soni muttasil oshib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan bu boradagi ishlarni yanada yaxshilash, soliq to‘lovchilarni interaktiv xizmatlardan unumli foydalanishga keng jalb etish maqsadida Yoshlar ijod saroyida “Interaktiv xizmatlar – soliq to‘lovchilar xizmatida” mavzuida ko‘rgazmali seminar tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi rATi B.Parpiyev Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida mamlakatimiz soliq tizimida amalga oshirilayotgan tub islohotlar iqtisodiyotimiz ravnaqi, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qilayotganini ta’kidladi. Sohaning moddiy-texnik bazasi tobora mustahkamlanayotgani, zamonaviy va ilg‘or kompyuter texnologiyalaridan unumli foydalanilayotgani fuqarolar manfaatiga xizmat qilmoqda. O‘z navbatida bu vaqt va moddiy resurslarni tejash bilan birga soliq sohasida qabul qilinayotgan qarorlar ijrosi samaradorligini oshirish, soliq siyosatining yanada liberallashuvini ta’minlash va tadbirkorlik subyektlari faoliyatining erkinligini kuchaytirish imkonini berayotir.
2021 yilning sentabr oyida qo‘mita saytining foydalanuvchilar uchun qulay bo‘lgan yangi shakli ishga tushirildi. Unda “Jismoniy shaxslar uchun”, “Yuridik shaxslar uchun”, “Xorijiy fuqarolar uchun” nomli keng hajmdagi foydali ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan bo‘limlar tashkil etildi.
Hozir soliq to‘lovchilar axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda, o‘z ofislaridan chiqmasdan, Davlat soliq qo‘mitasining sayti orqali o‘zlari uchun zarur ko‘plab vazifalarni bajarishi, xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirish reja-jadvalidan ko‘chirma yoki budjet va budjetdan tashqari jamg‘armalar bilan o‘zaro hisob-kitoblar, soliq solish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risidagi zarur ma’lumotlarni olishi, soliq to‘lovchilarning identifikatsiya raqamlarini bilishi mumkin.
Masalan, saytning “Soliq organlari haqida”gi bo‘limida soliq xizmati organlari tarkibiy tuzilmasi, vazifa va vakolatlari, normativ-huquqiy asoslari to‘g‘risida batafsil ma’lumotlar berilgan. “Sizning soliq xizmatingiz” nomli yangi elektron xizmati orqali foydalanuvchilarga soliq organlarining istalgan hududiy tuman yoki shahar bo‘linmasi haqida ma’lumot olish imkoni yaratildi. Buning uchun ko‘rsatilgan ro‘yxatdagi zarur tuman yoki shaharni tanlash kifoya. Ekranda ushbu soliq organining aniq pochta va elektron manzili, navbatchi qismi va ishonch telefonlari raqamlari hamda rahbarlarining ism-familiyasi va fuqarolarni qabul qilish vaqtlari haqidagi ma’lumot paydo bo‘ladi.
Tadbirda “Eng ko‘p beriladigan savollar” nomli yangi xizmat turining taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Soliq qo‘mitasi saytiga joylashtirilgan bu xizmat orqali savol toifasini tanlagan holda kalit (asosiy) so‘z yoki iborani kiritib, soliq to‘lovchi o‘zining savoliga zarur javobni darhol olishi mumkin. Mazkur xizmatning bugungi kundagi bazasi uch yarim mingdan ortiq savol va ularga berilgan malakali javoblardan iborat.
Saytda, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq xorijiy investorlar uchun yaratilgan huquq va kafolatlar hamda soliq imtiyozlari haqidagi ma’lumotlar joylashtirilgan.
Soliq to‘lovchilarning davlat soliq xizmati organlari tomonidan ko‘rsatilayotgan interaktiv xizmatlar haqidagi fikrlarini o‘rganib borish maqsadida saytda “So‘rovnoma” xizmati yo‘lga qo‘yilgan. Tushayotgan taklif va istaklar dasturiy mahsulotlarni takomillashtirishda o‘z aksini topmoqda. Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan ko‘rsatilayotgan interaktiv xizmatlardan 47 mingga yaqin jismoniy shaxs va 200 mingdan ortiq tashkilot va korxona faol foydalanib kelmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasidan ma’lum qilishlaricha, joriy yil yakuniga qadar interaktiv xizmat turlarini yigirma ikkitaga yetkazish borasidagi ishlar davom ettirilmoqda.
Tadbirda ishtirokchilar o‘zlarini qiziqtirgan barcha savollarga O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi, elektron raqamli imzo kalitlarini ro‘yxatga olish markazi, shuningdek, “Soliq info” gazetasi hamda “Buxgalterga elektron madad (BEM)” loyihasi xodimlari va ko‘pgina interaktiv xizmatlarning mualliflaridan bevosita javob oldilar.

Infografika - yagona interaktiv davlat xizmatlari portali 2.0:

“Elektron hukumatni rivojlantirish orqali davlat xizmatlari sifatini oshirish” Oʻzbekiston Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi va bmttd o’rtasidagi qo’shma loyihasi tomonidan axborot grafikasi (infografika) tayyorlanib, unda yagona interaktiv davlat xizmatlari portali 2.0 dagi asosiy o’zgartirishlar va yangi xizmat turlari taqdim etilgan. Infografika – biznesni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish. 2019 yilning 1 aprelidan boshlab o‘zbekistonda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnomani 30 daqiqa ichida olishga imkon beruvchi biznesni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishning avtomatlashtirilgan noyob milliy tizimi ishga tushirildi.

SSP va BMTTDning “O‘zbekiston Biznes forumi (III-bosqich)” loyihasi biznesni Internet orqali davlat ro‘yxatidan o‘tkazishning asosiy bosqichlari haqida tadbirkorlarga ma’lumot beruvchi infografikani tayyorladi
Yagona Interaktiv Davlat xizmatlari Portali fuqoralar va tabirkorlarga xizmat ko’rsatishda ularga eng muhim ma’lumotlarni berishning yagona yo’lidir. Portalning yangi ko’rinishida xizmatlar foydalanuvchilarga alohida yetkaziladi va avtorizatsiyadan keyin foydalanish imkoniyati beriladi. Buning uchun xizmatlar fuqoralar va tadbirkorlar bo’yicha guruhlanadi. Portal may oyida o’z faoliyatini boshlagan.
Yangi versiyada ro’yxatdan o’tish soddalashtirilgan va to’laligicha avtomatlashtirilgan. Yagona Identifikatsion Tizim id.gov.uz, axborot tizimlari majmuasi (ATM) “Litsenziya”, “Soliq”, “Kliring”, “Kommunal” va markazlashgan ma’lumotlar bazasi Yagona Portal bilan birlashtirildi.
Foydalanuvchilar shaxsiy kabineti ham mutlaqo o’zgartirildi. Endi fuqarolar o’z shaxsiy kabinetlariga bir necha xizmat vidjetlari tugmalarini bosish orqali o’zlariga kerakli xizmat turlarini qo’shib qo’yishlari mumkin. Shu yo’l bilan foydalanuvchilar yanada qulay interfeysga ega bo’lishlari va kerakli xizmat turini topishda vaqtni tejashlari mumkin.
Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali: elektron murojaatlarni amaliyotda ishlab chiqish jarayoni
YIDXP bugungi kunda mamlakatimiz fuqarolari uchun turli jabhalarda bir qancha xizmatlar ko‘rsatib kelmoqda. YaIDXPning eng ommabop xizmatlarini ta’kidlab keltirishdan avval xizmat turlarining tavsiflanishini keltirib o‘tamiz. Ular uch xil ko‘rinishda bo‘lib, bular:
1. Ma’lumot xizmatlari (offlayn).
2. Yarim avtomat xizmatlar.
3. Avtomat xizmatlardir.
Ko‘rsatiluvchi har bir xizmat maxsus belgi bilan ko‘rsatilgan bo‘lib, belgiga kursor olib kelinsa, xizmat turining tavsif yozuvi paydo bo‘ladi. Portalgi ikki-uch marotaba tashrifdan so‘ng foydalanuvchi saytning barcha xususiyatlarini o‘rganib, xizmatlarning barcha turini tez va oson ajratib oladigan bo‘ladi. Portalda bugungi kunda 240 ta xizmat yo‘lga qo‘yilgan. Ma’lumot xizmatlari (oflayn). Ular xizmat ko‘rsatuvchi asosiy tashkilotdan taqdim etilgan bo‘lib, ushbu xizmat doirasida amalga oshiriladigan xizmatning amalga oshish jarayoni, ariza berish, mutaxassis maslahatini olish uchun bog‘lanish mumkin bo‘lgan manzil yoki telefon ko‘rsatiladi. Biroq ushbu xizmatdagi yuqorida keltirib o‘tilgan ishlar tegishli tashkilot bilan foydalanuvchining o‘zi bilangina amalga oshiriladi.