Raqamli iqtisodiyot va axborot tenologiyalari

Tadqiqot mavzusining dolzarbligi. O'zbekiston Respublikasining kelgusi yillardagi byudjet va soliq siyosatining asosiy vazifasi mamlakat aholisining farovonligini oshirish, qashshoqlikni kamaytirishdir, bunga davlat byudjetining o'sishini ta'minlashga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini amalga oshirish orqali erishish mumkin. daromadlar, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, muhtojlarga ijtimoiy kafolatlar berish.
Moliyaviy sektordagi ishlarning holati iqtisodiyot va jamiyatning ijtimoiy sohasi holatini eng aniq aks ettiradi. Davlat byudjetining daromad qismini to'ldirish davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlarining asosiy mohiyati va mazmunidir. Va davlat g'aznasining daromad qismini to'ldirish uchun mas'ul bo'lgan Soliq xizmati ishi asosan hokimiyatning barcha tarmoqlari samaradorligini belgilaydi.
Respublikamizning soliq tizimini isloh qilish sharoitida, yangi qonun hujjatlarini joriy etish bilan bog'liq holda, bir vaqtning o'zida soliq ma'muriyatchiligining barcha tartiblari va funktsiyalari takomillashtirilmoqda va soliq organlari xizmat ko'rsatish bo'limiga aylanmoqda. Davlat, soliq to'lash bo'yicha konstitutsiyaviy majburiyatlarini bajarish jarayonida soliq to'lovchilar bilan madaniyatli munosabatlarni shakllantirishni amalga oshiradi.
Axborot tizimlari va tahliliy usullarni joriy qilmasdan, ilmiy-texnik salohiyatni oshirmasdan, tegishli axborot texnologiyalarini yaratmasdan turib soliq tizimini rivojlantirish, soliq organlari faoliyatini yanada takomillashtirish mumkin emas. Ko'pgina muntazam tartib-qoidalarni avtomatlashtirish tahliliy va nazorat funktsiyalarini bajarish bo'yicha ustuvorliklarni qayta taqsimlashni ta'minlashi kerak, bu soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazoratni kuchaytiradi, barcha darajadagi byudjetlarga soliqlar va yig'imlarning barqaror tushumini ta'minlaydi va pirovardida. Soliq majburiyatlarini bajarishdan bo'yin tovlayotgan soliq to'lovchilar sonining sezilarli darajada kamayishi.
Soliq to‘lovchilarda soliqlar va yig‘imlarni to‘lash bo‘yicha o‘z majburiyatlariga vijdonan munosabatda bo‘lish madaniyatini shakllantirish maqsadida soliq organlarining soliq to‘lovchilarga xizmat ko‘rsatishni yaxshilash, joriy etish orqali ko‘rsatilayotgan xizmatlar ko‘lamini kengaytirish borasidagi faoliyatini kuchaytirish zarur. Soliq to'lovchilar bilan ishlashning innovatsion shakllari va usullarini amaliyotga joriy etish.
Soliq to‘lovchilarga sifatli xizmat ko‘rsatishning muhim omili xizmat ko‘rsatilayotgan mijozlar soniga qarab joylardagi tekshiruvlar sonining maqbul taqsimlanishi hisoblanadi⁵.
Tan olish kerakki, yangi sharoitlarda axborot almashinuvini takomillashtirish va hududiy inspeksiyalar sonini yetarli darajada taqsimlash bo‘yicha amaliyotda shakllangan mexanizmlarning har tomonlama ilmiy tahlili amalga oshirilmagan.
Shu sababli, barqaror rivojlanish maqsadlariga yo'naltirilgan zamonaviy davrda O'zbekiston Respublikasida hududiy soliq organlari faoliyatining axborot texnologiyalari (AT) o'rganishga bag'ishlangan dissertatsiya ishining mavzusi dolzarbligidir.
Bularning kombinatsiyasi, shuningdek, boshqa sabab omillari qatori, axborot-texnika darajasini oshirish sharoitida hududiy soliq organlari faoliyatining muammolarini chuqur o'rganishni boshlaydi.
Muammoning rivojlanish darajasi.
A.Safarov, V.Axmedov, J.M.Xolov, D.Rikardo va boshqalarning fundamental ilmiy ishlari soliqqa tortish muammosini oʻrganishga umumiy nazariy yondashuvlarni oʻrganishga bagʻishlangan.
O'zbekiston Respublikasining soliq tizimini yaratish va uning faoliyati masalalari V.I. Volkovskiy, A.Z. Dadasheva, A.V. Bryzgalina, E.V. Bushmina, V.A. Kashina, L.S. Kirina, M.V. Mishustin, V.G. Panskova, A. B. Paskacheva, I.A. Peronko, D.G. Blueberry, L.P. Okuneva, L.P. Pavlova, S.D. Shatalova, T.F. Yutkina va boshqalar.
Respublika iqtisodiyotini rivojlantirish bilan bog'liq masalalar olimlarning ishlarida ko'rib chiqiladi: Balatskiy E.V., Morozova T.G., Pchelintseva O.S., Kushlin S.I., Anosova L.A., Bablenkova I.I., Tsypin I.
Soliq inspektsiyasining alohida ijtimoiy-iqtisodiy tizim sifatida faoliyat yuritishining axborot komponenti bilan bog‘liq muammolarni o‘rganar ekanmiz, M.Hammer kabi olimlarning ushbu sohaga qo‘shgan salmoqli hissasini alohida qayd etish lozim.
Shu bilan birga, Soliq xizmati organlarida innovatsion jarayonlarni faollashtirishni hisobga olgan holda, axborot-texnika darajasini oshirish sharoitida hududiy soliq organlari faoliyati samaradorligini oshirish muammolari etarli darajada qolmoqda⁶.
Mazkur ishning maqsadi zamonaviy axborot texnologiyalaridan kompleks foydalanish asosida hududiy soliq inspeksiyalari faoliyatini takomillashtirish va ular faoliyati samaradorligini oshirish bo‘yicha yo‘riqnomalarni ishlab chiqishdan iborat.
Tanlangan maqsadga muvofiq ishda quyidagi vazifalar belgilandi:
• hududiy soliq organlari faoliyatini tashkil etishning mavjud uslubiy va konseptual asoslarini ko‘rib chiqish va tahlil qilish va ularni takomillashtirish yo‘llarini belgilash;
• olingan natijalar asosida hududiy soliq organlari faoliyatida AT holatini o‘rganish va mavjud texnologik jarayonlarni tahlil qilish, ish faoliyatini yaxshilashning istiqbolli yo‘nalishlarini aniqlash;
• soliq organlari faoliyatini takomillashtirish tendentsiyalarini aniqlash maqsadida xorijiy tajribani o'rganish;
• hududiy soliq inspektsiyalarining tashkiliy tuzilmasini rivojlantirishga ATning ta’sirini tahlil qilish, tashkiliy tuzilmani takomillashtirish bo‘yicha takliflarni aniqlash va asoslash;
• hududiy inspektsiyalarning maqbul sonini aniqlash metodikasini ishlab chiqish;
• soliq majburiyatlarini ixtiyoriy bajarish madaniyatini shakllantirish maqsadida soliq to‘lovchilar bilan ishlashni tashkil etish samaradorligiga ta’sir etuvchi omillarni umumlashtirish;
• soliq organlari faoliyatida ATdan foydalanish samarasini baholash mezonlarini belgilash;
• hududiy soliq inspeksiyalari ixtiyorida mavjud bo‘lgan tashkiliy, tarkibiy, axborot va kadrlar salohiyatidan foydalanish bilan bog‘liq soliq xizmatini innovatsion rivojlantirish strategiyasini shakllantirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish⁷.