Raqamli qurilmalarni loyihalashda kirish”

Siljituvchi registrlarni ko‘ramiz.
Siljituvchi registr deb, boshqaruvchi taktli impuls ta’sirida
ikkilik soni kodini bir yoki bir necha razryad o‘ngga yoki chapga siljitadigan registrga aytiladi.  Razryad  setkasidan  chiqib  ketgan son yo‘qoladi. Siljituvchi registrlar arifmetik va mantiqiy operatsiya-larni bajarish uchun ham qo‘llaniladi . Ikki son  xonalarini   jamlash amalini bajaruvchi EHM uzeli jamlagich deb ataladi. U odatda  bir xonali jamlovchi sxemalar majmuidan iborat bo’ladi. 
Jamlagichlarni quyidagicha tasniflash mumkin. 
Bir xonali sonlarni jamlash usuli bo’yicha kombinatsion va
to’lovchi jamlagichlarga; 
Bir xonali sonlarni jamlash sxemasidagi kirish yo’llari soni bo’yicha ikki kirish yo’li bir xonali yarim jamlagich va uch kirish yo’lli bir xonali jamlagichlarga;
Ko’p xonali sonlarni jamlash usuli bo’yicha: ketma-ket, parallel  jamlagichlar 
Sanoq tizimining asosi va qabul qilingan kodlash usuli 
bo’yicha: ikkilik, ikkilik-o’nlik jamlagichlarga  Ko’chirish  zanjirini  tashkil qilish usuli bo’yicha: ketma-ket, boshdanoyoq,  guruhli,   shartli ko’chirishli va ko’chirish qiymatini xotirada saqlovchi
jamlagichlarga. Kombinatsion jamlagich - kirish yo’llariga qo’shiluvchilarning kodlari bir vaqtda berilishi bilan chiqish yo’llarida yig’indi va keyingi (katta) xonaga ko’chirish qiymati xabarini 
hosil qiluvchi mantiqiy qurilmadir.

Qo’shiluvchilarning xabarlaridan biri olib tashlanishi bilan 

kombinatsion jamlagichning chiqish yo’lidagi yig’indi yo’qoladi.
Yarimjamlagichlar- ikki kirish yo’liga va ikki chiqish  yo’liga ega bo’lgan mantiqiy sxema. Uchta kirish yo’li bir xonali jamla-
gichda oldindagi (kichik) xonadan kelayotgan ko’chirish xabari
hisobiga olingan xolda chiqish yo’llaridan va keyingi xonaga 
ko’chirish xabarlari qiymati aniqlanadi. 
To’lovchi jamlagich xotiralash elementlari (triggerlar) asosi-da quriladi. Kirish yo’liga ketma-ket berilgan qo’shiluvchilarning kodlari jamlagichda yig’indi ko’rinishda to’lanadi va xabarlar  berilishi to’xtatilsa ham unda saqlanadi. Bir xonali to’lovchi jamlagichlar mod2 bo’yicha qo’shish amalini bajaruvchi sanoq kirish yo’lli 
trigger asosida quriladi. 
To’plovchi jamlagichlarda qo’shish amalini bajarishda qo’shi-luvchilarning biri oldindan jalagichga kiritilgan bo’ladi. 
Ko’p xonali jamlagichlar ikki turda ketma-ket va parallel  bo’ladi. Ketma-ket ko’p jamlagich qo’shiluvchilarning ketma-ket kodini ular yig’indisini ketma-ket kodga aylantiradi. 
Chiziqli o‘zgaruvchan kuchlanishli deb, qandaydir vaqt oralig‘ida kuchlanish chiziqli qonuniyat bilan o‘zgarib, so‘ng tez- lik bilan boshlang‘ich darajaga qaytishiga aytiladi. Kichik dara- jadan, kuchlanish katta darajaga o‘zgarsa, chiziqli ortuvchi, katta darajadan kichikka o‘zgarsa chiziqli kamayuvchi deyiladi. Bunday kuchlanishlar arrasimon kuchlanishlar ham deyiladi.
CHO‘KG-GLIN quyidagi rejimlarda ishlashi mumkin:
1)avtotebranish;
2)kutish;
3)sinxronizatsiya rejimida.

Shuningdek, tashqi boshqaruv rejimi ham ta’kidlanadi, kutish rejimining turlaridan. Ushbu rejimda ishchi yo‘li kengligi  boshqaruvchi impulsning kengligi bilan aniqlanadi. Kutish rejimida to‘g‘ri yo‘l boshlanishini, kichik boshqaruvchi impuls aniqlaydi, to‘g‘ri yo‘lni esa CHO‘KG-GLIN ning vaqt  belgilovchi  kuchlanishini aniqlaydi. Sinxronizatsiya rejimida — CHO‘KG-GLIN chastotasi tashqi sinxronlovchi impulslar chastotasiga karrali bo‘ladi. Avto tebranishli sxema  tashqi  boshqaruvchi impulslarsiz ishlaydi. 

Asinxron hisoblagichning asosiy ajralib turadigan xususiyati hisoblagichdagi vaqtinchalik jarayonning davomiyligining uning sig'imiga bog'liqligi bo'lib, u tabiiy ravishda kirish signallarining maksimal chastotasiga ma'lum cheklovlar qo'yadi XCch ​​- Hisoblagich sig'imi oshishi bilan , hisoblash paytida ma'lumotlarning buzilishiga yo'l qo'ymaslik uchun uning ishlash chastotasini kamaytirish kerak .
Har bir / / (- trigger signalning kechikish vaqtining cheklangan qiymatiga ega bo'lganligi sababli, hisoblagich n raqamli sig'imi oshishi bilan ba'zi bir i-bitning C kirishiga signalning kelishi kechikishi ortadi. Xech kirish signali hisoblagichning eng kam ahamiyatli bitining C kirishiga kelgan vaqtga nisbatan.. dekoderning noto'g'ri ishga tushirilishiga yo'l qo'ymaslik uchun shifrni hal qilishni boshqarish signalini o'z vaqtida kechiktirish kerak. Asinxron hisoblagichning asosiy ajralib turadigan xususiyati hisoblagichdagi vaqtinchalik jarayonning davomiyligining uning sig'imiga bog'liqligi bo'lib, u tabiiy ravishda kirish signallarining maksimal chastotasiga ma'lum cheklovlar qo'yadi XCch ​​- Hisoblagich sig'imi oshishi bilan , hisoblash paytida ma'lumotlarning buzilishiga yo'l qo'ymaslik uchun uning ishlash chastotasini kamaytirish kerak ... Har bir / / (- trigger signalning kechikish vaqtining cheklangan qiymatiga ega bo'lganligi sababli, hisoblagich n raqamli sig'imi oshishi bilan ba'zi bir i-bitning C kirishiga signalning kelishi kechikishi ortadi. Xech kirish signali hisoblagichning eng kam ahamiyatli bitining C kirishiga kelgan vaqtga nisbatan.. dekoderning noto'g'ri ishga tushirilishiga yo'l qo'ymaslik uchun shifrni hal qilishni boshqarish signalini o'z vaqtida kechiktirish kerak. keyingi kirish o'qish signali butun hisoblagich uchun maksimal vaqtinchalik vaqtga teng (yoki undan kattaroq) vaqtda kelgan paytdan boshlab. C kirish signali hisoblagichning eng kam ahamiyatli bitining C kirishiga kelgan vaqtga nisbatan.. dekoderning noto'g'ri ishga tushirilishiga yo'l qo'ymaslik uchun shifrni hal qilishni boshqarish signalini o'z vaqtida kechiktirish kerak. keyingi kirish o'qish signali butun hisoblagich uchun maksimal vaqtinchalik vaqtga teng (yoki undan kattaroq) vaqtda kelgan paytdan boshlab.keyingi kirish o'qish signali butun hisoblagich uchun maksimal vaqtinchalik vaqtga teng (yoki undan kattaroq) vaqtda kelgan paytdan boshlab. C kirish signali hisoblagichning eng kam ahamiyatli bitining C kirishiga kelgan vaqtga nisbatan.. dekoderning noto'g'ri ishga tushirilishiga yo'l qo'ymaslik uchun shifrni hal qilishni boshqarish signalini o'z vaqtida kechiktirish kerak. keyingi kirish o'qish signali butun hisoblagich uchun maksimal vaqtinchalik vaqtga teng (yoki undan kattaroq) vaqtda kelgan paytdan boshlab. Asinxron hisoblagichlarni qurishning umumiy tamoyillari da muhokama qilingan. Integratsiyalashgan versiyada faqat u qurilgan triggerlarda hisoblash signallarining impulsli ta'siriga ega hisoblagichlar ishlab chiqariladi. Zh - triggerlarda ayiruvchi asinxron hisoblagichni qurishda oldingi triggerning teskari chiqishini keyingi triggerning C kirishiga ulash kerak. Zh - triggerlarda ayiruvchi asinxron hisoblagichni qurishda oldingi triggerning teskari chiqishini keyingi triggerning C kirishiga ulash kerak. Shu munosabat bilan, PCC dagi asinxron hisoblagichlar faqat nisbatan past kirish chastotasi f0 va A sonining oz sonli raqamlari bilan ishlatilishi mumkin. Xuddi shunday, siz boshqa ikkilik-o'nlik kodlarda ishlaydigan asinxron hisoblagichlarni sintez qilishingiz mumkin.PCCda asinxron hisoblagichlardan foydalanish ham mumkin. Biroq, bu holda, hisoblagich kiritishdan uzoqda joylashgan triggerlarni ishga tushirishdagi kechikishlar PCC ishidagi nosozliklarga olib kelishi mumkin, bu turli xil triggerlardan olingan chastota komponentlari impulslarining qisman mos kelishida namoyon bo'ladi. O'chirishning soddaligi asenkron hisoblagichlarning eng muhim afzalligi hisoblanadi. Asinxron hisoblagichda impulslarni hisoblash orasidagi minimal Tsc oralig'i eng kam ahamiyatli bitning ishga tushirish vaqti bilan aniqlanadi. . Shu bilan birga, qabul qilingan impulslar soniga mos keladigan kod triggerni almashtirish jarayoni tugagandan so'ng kechikish bilan hisoblagichga o'rnatilishini yodda tutish kerak.PCCda asinxron hisoblagichlardan foydalanish ham mumkin. Biroq, bu holda, hisoblagich kiritishdan uzoqda joylashgan triggerlarni ishga tushirishdagi kechikishlar PCC ishidagi nosozliklarga olib kelishi mumkin, bu turli xil triggerlardan olingan chastota komponentlari impulslarining qisman mos kelishida namoyon bo'ladi. O'chirishning soddaligi asenkron hisoblagichlarning eng muhim afzalligi hisoblanadi. Asinxron hisoblagichda impulslarni hisoblash orasidagi minimal Tsc oralig'i eng kam ahamiyatli bitning ishga tushirish vaqti bilan aniqlanadi. . Shu bilan birga, qabul qilingan impulslar soniga mos keladigan kod triggerni almashtirish jarayoni tugagandan so'ng kechikish bilan hisoblagichga o'rnatilishini yodda tutish kerak. Sinxron (yoki parallel) hisoblagichlar eng tez hisoblagich turi hisoblanadi. Muayyan shartlarga rioya qilgan holda, ularning bit chuqurligini oshirish javobning umumiy kechikishining oshishiga olib kelmaydi. Ya'ni, ideal hisoblagichlar sifatida ishlaydigan sinxron hisoblagichlar, deb taxmin qilish mumkin, ularning barchasi bir vaqtning o'zida, parallel ravishda ishga tushiriladi. Bu holatda qarshi javob kechikishi taxminan bitta tetikning javob kechikishiga teng. Ushbu tezlik mikrosxemaning ichki tuzilishini sezilarli darajada murakkablashishi bilan erishiladi. Shu bilan birga, sinxron hisoblagichlarning kamchiliklari ularning ishlashini asinxron hisoblagichlarga va asinxron uzatishga ega sinxron hisoblagichlarga nisbatan ancha murakkab nazorat qilishdir. Shuning uchun sinxron hisoblagichlardan faqat javob berishning juda yuqori tezligi, bitni almashtirishning juda yuqori tezligi zarur bo'lgan hollarda foydalanish tavsiya etiladi. Sinxron (yoki parallel) hisoblagichlar eng tez hisoblagich turi hisoblanadi. Muayyan shartlarga rioya qilgan holda, ularning bit chuqurligini oshirish javobning umumiy kechikishining oshishiga olib kelmaydi. Ya'ni, ideal hisoblagichlar sifatida ishlaydigan sinxron hisoblagichlar, deb taxmin qilish mumkin, ularning barchasi bir vaqtning o'zida, parallel ravishda ishga tushiriladi. Bu holatda qarshi javob kechikishi taxminan bitta tetikning javob kechikishiga teng. Ushbu tezlik mikrosxemaning ichki tuzilishini sezilarli darajada murakkablashishi bilan erishiladi. Shu bilan birga, sinxron hisoblagichlarning kamchiliklari ularning ishlashini asinxron hisoblagichlarga va asinxron uzatishga ega sinxron hisoblagichlarga nisbatan ancha murakkab nazorat qilishdir. Shuning uchun sinxron hisoblagichlardan faqat javob berishning juda yuqori tezligi, bitni almashtirishning juda yuqori tezligi zarur bo'lgan hollarda foydalanish tavsiya etiladi.
Foydalangan adabiyotlar
1. Безуглов Д.А., Калиенко И.В. Цифровые устройства и микропроцессоры. Ростов-на- Дону. Феникс, 2008. 470с.
2. Девил М.Харрис и Сара Л. Харрис. Цифровоя схемотехника и архитектура компьютера. Иизд. Morgan Kaufman.2013 1619 c 3. Кистрин А.В., Никифоров М.Б Проектирование цифровых устройств. Учебник. Мосвка. “Академия” 2015. 144 с.
4. Каххоров А.А., Холматов Д.А. Raqamli sxematexnika asoslari O’quv qo’llanma. Toshkent. Adabiyot uchqunlari. 2018. 376 c
5. Multisim User Guide. National Instruments, 2007 y.
6. Robert L. Boyleastad. Introductory Circuit analysis. 2014-Pearson Education Limited, 1091 p.
7. http://fayllar.org
8. www.ziyonet.comwww.fayllar.orgwww.ilmnur
9. http://fayllar.org