Rasm. Ikki tomonlama telefon aloqani tashkil qilishning bir polosali turt simli sxemasi

1.22-rasm. Ikki tomonlama kanalning umumiy tuzilish sxemasi.
Ikki tomonlama kanal berk tizimni ifodalaydi. dema! teskari boglanish zanjiri hosil bo‘ladi va ma’lum sharoitlard kanalning o‘z-o‘zidan qo‘zgalishini ko‘rish mumkin. Ikki tomonlam kanalning umumiy tuzilish sxemasi va teskari boglanishlarnin hosil bo‘lish yo‘llarining sxemasi 1,22-rasmda kursatilgan. A punkt (A) dan B punkt (B) ga uzatilayotgandagi signalla o‘tishini ko‘rib chiqaylik. Signal A dagi abonentdan ikki siml liniya orqali signalning AQ1 ning 1-1 qisqichlariga, so‘ngra AK ning 2-2 qisqichlariga va bir tomonlama uzatish kanali orqali AK ning 4-4 qisqichlariga va nihoyat AQ 2 ning 1-1 qisqichlari orqal ikki simli zanjir orqali B dagi abonentga kelib tushadi. Agar AQ2 ning 4-4 qisqichlaridan 2-2 qisqichlariga kelayotga: signalning so‘nishi cheksizlikka teng bo‘lmasa, u holda A dan B g uzatish kanalining chiqishidan chiqayotgan signal uzatishnin teskari yo‘nalishidagi kanalning kirishiga kelib tushadi, va aga AQ] ning 4-4 qisqichlaridan 2-2 qisqichlariga kelayotga] signalning so‘nishi ham cheksizlikka teng bo‘lmasa, u holda signa A p. dan B p. ga uzatish kanalining 2-2 qisqichlari va kana kirishiga kelib tushadi. SHu tariqa berk elektr zanjiri (teskar! aloqa zanjiri) hosil bo‘ladi. Teskari aloqa zanjiri yakka berk tizim (YABT) ni hosi. qiladi, bu tizimda ma’lum sharoitlarda o‘z-o‘zidan qo‘zgalish • generatsiyalanish sodir bo‘lishi mumkin.

A Q olti qutbli (2x3 kutbli) dan iboratligi ikki tomonlam; kanallarni tashkil qilish sxemasining shartli belgilashlar] 2.23-rasmda keltirilgan.

2.23-rasm. Ajratuvchi qurilma (a) va uni shartli belgilashlari (b).

Signallarni 1-1(1) qisqichlardan 2-2 (2) qisqichlarga va 4-4 (4) qisqichlardan 1-1 (1) qisqichlarga uzatish yo‘llarini o‘tkazish y o‘ n a l i sh l a r i deyiladi va ular minimal mumkin bo‘lgan so‘nish (kuchsizlanish) bilan tavsiflanadi; signalni 4-4 (4) qisqichlardan 2 -2 (2 ) qisqichlarga uzatish yo‘lini ajratuvchi yo‘nalish deb ataladi va u maksimal mumkin bo‘lgan so‘nish bilan tavsiflanadi. Uzatilayotgan signallarning chastotaviy va dinamik ishchi diapazonlarida AQ da quyidagi talablar bajarilsa, bunday ajratuvchi qurilmani ideal AQ deyiladi:
uzatish yo‘nalishlarida so‘nish bo‘lmasa, ya’ni A_1-2= A_4-1= 0 bo‘lsa;
ajratuvchi (kechikuvchi) yo‘nalishlarda cheksiz katta so‘nish (kuchsizlanish) o‘rinli, ya’ni A_4-2= A_2-4= ∞bo‘lsa;
1-1, 2-2 va 4-4 qisqichlar tomonidagi kirish qarshiliklari yuklamalar bilan muvofiqlashgan bo‘lsa;
signallar o‘tkazuvchi (ajratuvchi) yo‘nalish tomonga uzatilayotganda turli xil buzilishlar bo‘lmasa.
AQ chastotaviy seleksiya prinsiplari asosida yoki differensial tizimlar (DT) deb ataluvchi muvozanatlashgan (balanslashgan) ko‘prik sxemalari prinsiplari asosida kurilishi mumkin.
Ajratuvchi kurilmalar kuyidagi uchta guruhga bo‘linadi: liniyaviy AQ; ular passiv elementlardan qurilgan bo‘lib, elementlarining parametrlari vaqt davomida o‘zgarmaydi va ular signallarni uzatish sathiga bogliq bo‘lmaydi. Bularni passiv AQ deyiladi;
liniyaviy AQ; ularning qurilmalarini sxemalariga aktiv elementlar ulangan bo‘lib, elementlarining parametrlari vaqt davomida o‘zgarmaydi va ular signallarni uzatish sathiga bogliq bo‘lmaydi. Bularni aktiv AQ deyiladi;
parametrik AQ; ularning qurilmalarini sxemalariga vaqt davomida o‘zgaradigan elementlar ulangan bo‘ladi. Bularni parametrik AQ deyiladi.
A_1-2= A_2-1 , A_4-1= A_1-4 shartlar bajarilsa, bunday holdagi ajratuvchi qurilmalarni o‘zaro boglangan (o‘zaro hamkor) AQ deyiladi. Bu shartlar bajarilmasa, bunday AQ ni o‘zaro boglanmagan AQ deyiladi. Liniyaviy passiv AQ o‘zaro boglangan - hamkor AQ qurilmalarga kiradi. Ikki tomonlama boglanishni tashkil qilishning bir polosali ikki simli va to‘rt simli tizimlarida ko‘prik sxemasi bo‘yicha ulangan, rezistorlar asosida qurilgan liniyaviy passiv o‘zaro bog‘langan AQ keng miqyosda tarqalgan bo‘lib, ularni rezistorli differensial tizimlar (RDT) deyiladi, differensial transformatorlar asosida qurilgan AQ ni transformatorli differensial tizimlar (TDT) deyiladi. Differensial tizimlarning taxdili masalasini aniqlash quyidagicha hisoblanadi:
1) differensial tizim xuddi ajratuvchi olti qutblikka o‘xshab, mumkin bo‘lgan minimal so‘nishli o‘tkazish yo‘nalishiga va mumkin bo‘lgan maksimal so‘nishli o‘tkazmaydigan (kechiktiradigan) yo‘nalishga ega shartlari;
2) yuklamani differensial tizimning tegishli qisqichlariga muvofiq ulashni ta’minlovchi shartlari;
3) differensial tizim (bundan keyin - diftizim) ning uzatishning turli yo‘nalishlaridagi ishchi so‘nishlari (kuchsizlanishi) ni.