Referat bajardi: Pardayeva Maftuna, Safararova Nasiba Reja Innovatsion jarayon

Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti
Iqtisodiyot fakulteti
MEKP-10- Guruh
REFERAT

Bajardi: Pardayeva Maftuna, Safararova Nasiba

Reja

1. 
   Innovatsion jarayon
   
2. 
   Yangilikdan qiymat olish
   
3. 
   Standartlar, platformalar va tarmoqning tashqi xususiyatlari
   

“Innovatsiya” tushunchasi ilmiy atamashunoslikka XX asrning boshlarida kirib kelgan bo‘lib, dastlab bir madaniyatning ayrim elementlari (urf-odatlar, hayot faoliyati usullari, jumladan, ishlab chiqarish) boshqa madaniyatga kirib borishini anglatgan. Hozirgi paytda innovatsion muammolarga daxldor boMgan turli o ‘quv fanlarida ushbu tushuncha turlicha mazmunda ko‘rib chiqiladi. Iqtisodiy toifa sifatida «innovatsiya» atamasi Y.Shumpeter tomonidan taklif etilgan. 0 ‘zining «Iqtisodiy rivojlanish nazariyasi» asarida u 1911-yil ilk bora «yangi kombinatsiyalar», tadbirkorlik ruhi bilan motivatsiyalangan ishlab chiqarish omillarining o ‘zgarishi masalalarini ko‘rib chiqqan va innovatsion jarayonga to‘liq tavsif va ta’rif bergan. Y.Shumpeterga ko‘ra, innovatsiya asosiy foyda manbasi hisoblanadi: «foyda, mohiyatan, yangi kombinatsiyalarni bajarishnatijasi hisoblanadi», «rivojlanishsiz foyda y o ‘q, foydasiz rivojlanish yo‘q».Shunday ekan, innovatsiyalar jam iyat rivojlanishi asosiy qonunlarini amalga oshirishning zaruriy elementi, uning rivojlanish va dinamiklik sharti hisoblanadi. Jamiyatda tashkilotlaming rivojlanishi ular faoliyatining barcha jabhalariga daxldor bo‘ladigan xilma-xil innovatsiyalarni o ‘zlashtirish yo‘li bilan ro‘y beradi. Ixtiro - bu rivojlanish orqali yangi mahsulotlar va jarayonlarni yaratish, yangi bilimlar yoki mavjud boMgan bilimlaming yangi kombinatsiyalaridan foydalanishdir. K o‘pgina ixtirolar mavjud bilimlarning yangi qo‘Ilanilishining natijasidir. Samuel Morsning 1840 yilda patentlangan telegraf elektromagnetizm bo‘yicha Ben Franklindan Orsted, Amper va Sturgeoning bir necha o ‘n yillik tadqiqotlarga asoslangan. Kompakt disk bir necha o ‘n yillar ilgari ishlab chiqarilgan lazerlar haqidagi bilimlami o ‘zida mujassam etgan. Innovatsiya - bu ixtirolarni ishlab chiqarish va marketing orqali yangi tovar, xizmat yoki ishlab chiqarishning yangi usulidan foydalangan holda dastlabki tijoratlashtirish. Ammo joriy etilgandan so‘ng innovatsiyalar: talab tomonidan, tovar yoki xizmat mijozlar xarid qilishi orqali tarqatiladi; yetkazib berish tomonidan, raqobatchilar tomonidan imitatsiya qilish orqali tarqatiladi. Innovatsiya bitta ixtironing natijasi boMishi mumkin (kimyoviy moddalarda mahsulotning aksariyat yangiliklari va farmatsevtika yangi kimyoviy birikmalar kashfiyotlarini o ‘z ichiga oladi) yoki u ko‘plab ixtirolami birlashtirishi mumkin. Karl Benz tomonidan taqdim etilgan birinchi avtomobil.

Innovatsiyalarni to'rtta alohida kvadrantga bo'lish mumkin:

Qo'shimcha innovatsiyalar: innovatsiyalarning eng keng tarqalgan shakli sifatida, qo'shimcha innovatsiyalar sizning bozoringizdagi qiymatingizni oshirish uchun mavjud texnologiyangizdan foydalanadi.

Misol: mavjud mahsulot yoki xizmatga yangi xususiyatlar qo'shish

Buzg'unchi innovatsiya: Kleyton Kristensen tomonidan 1995 yilda Garvard biznes maktabi uchun chop etilgan maqolada kiritilgan ushbu atama sizning mavjud bozoringizga yangi mahsulotni qo'shishni anglatadi. Odatda, yangi texnologiya bir necha marta takomillashtirishning yo'qligi sababli mavjud texnologiyalardan past bo'ladi.

Misol: Apple kompaniyasining iPhone smartfoni sensorli ekranni taqdim etgan birinchi smartfon edi

Arxitektura innovatsiyasi: Innovatsiyaning ushbu shakli bir bozorning muvaffaqiyatli amaliyotlari, texnologiyasi va fikrlash yetakchiligini oladi va ularni yangi bozorga olib chiqadi.

Misol: NASAning Ames tadqiqot markazi o'z samolyotlaridagi o'rindiqlarning xavfsizligini oshirish uchun yangi ko'pikni ixtiro qildi. Oxir-oqibat, ular matraslarda foydalanish uchun qulay ekanligini aniqladilar. Ushbu ko'pik texnologiyasi hozirda xotira ko'pik sifatida tanilgan.

Radikal innovatsiyalar: Bu turdagi inqilobiy o'zgarishlar shunchaki yaxshi mahsulotlarni yaxshilamaydi - u texnologiya landshaftini butunlay o'zgartiradi va butun bozorni yutadi.

Misol: Havo sayohati tijorat samolyotlarini uzoq masofalarga sayohat qilishning samarali va tejamkor usuliga aylantirib, jamoat transporti sanoatini tubdan o'zgartirdi.
innovatsiyalar jam iyat rivojlanishi asosiy qonunlarini amalga oshirishning zaruriy elementi, uning rivojlanish va dinamiklik sharti hisoblanadi. Jamiyatda tashkilotlaming rivojlanishi ular faoliyatining barcha jabhalariga daxldor bo‘ladigan xilma-xil innovatsiyalarni o ‘zlashtirish yo‘li bilan ro‘y beradi. Ixtiro - bu rivojlanish orqali yangi mahsulotlar va jarayonlarni yaratish, yangi bilimlar yoki mavjud boMgan bilimlaming yangi kombinatsiyalaridan foydalanishdir. K o‘pgina ixtirolar mavjud bilimlarning yangi qo‘Ilanilishining natijasidir. Samuel Morsning 1840 yilda patentlangan telegraf elektromagnetizm bo‘yicha Ben Franklindan Orsted, Amper va Sturgeoning bir necha o ‘n yillik tadqiqotlarga asoslangan. Kompakt disk bir necha o ‘n yillar ilgari ishlab chiqarilgan lazerlar haqidagi bilimlami o ‘zida mujassam etgan. Innovatsiya - bu ixtirolarni ishlab chiqarish va marketing orqali yangi tovar, xizmat yoki ishlab chiqarishning yangi usulidan foydalangan holda dastlabki tijoratlashtirish. Ammo joriy etilgandan so‘ng innovatsiyalar: talab tomonidan, tovar yoki xizmat mijozlar xarid qilishi orqali tarqatiladi; yetkazib berish tomonidan, raqobatchilar tomonidan imitatsiya qilish orqali tarqatiladi. Innovatsiya bitta ixtironing natijasi boMishi mumkin (kimyoviy moddalarda mahsulotning aksariyat yangiliklari va farmatsevtika yangi kimyoviy birikmalar kashfiyotlarini o ‘z ichiga oladi) yoki u ko‘plab ixtirolami birlashtirishi mumkin. Karl Benz tomonidan taqdim etilgan birinchi avtomobil.
bilim yaratishdan boshlab ixtisoslashish va innovatsiyaga qadar rivojlanish namunasi ko‘rsatilgan. Tarixiy jihatdan bilim yaratish va innovatsiyalar o ‘rtasidagi uzoq tajriba: • 1938-yiIda Chester F. Karlson kserografiyani ixtiro qilgan. Dastlabki patentlar 1940-yiIda topshirilgan. Xerox patent huquqlarini sotib olgan va o ‘zining birinchi ofis nusxa apparatini 1958-yilda chiqargan. 1974-yilga kelib, birinchi raqobatbardosh mashinalar IBM, Kodak, Ricoh va Canon tomonidan namoyish etildi. • Nyuton prinsiplaridan foydalanuvchi reaktiv dvigatel 1930-yilda Frank Whittle tomonidan patentlangan. Birinchi tijorat reaktiv avialayneri "De Havilland Comet", 1957-yilda uchgan. Keyingi vaqtlarda innovatsiyalar sikli tezlashtirildi:
• 1950-yillarning oxirlarida Jon Hopkins universiteti fiziklari tomonidan ishlab chiqilgan. GPS eksperimental sun’iy yoMdoshi AQSH havo kuchlari tomonidan 1978-yilda ishga tushirilgan va GPS tizimi 1995-yilga kelib toMiq ishga tushirilgan. Tijorat dasturlari 1990- yillarda boshlangan: Garmin 1998-yilda o ‘z avtomobillarini sot-nav tizimini ishga tushirgan, keyinchalik esa Tom 2002-yilda ishga tushirdi.
• Audiofayllami qisqartirish uchun dasturiy ta’minot mavzusida ishlab chiqilgan 1987-yilda Germaniyadagi Fraungofer instituti; 1990- yillarning o ‘rtalariga kelib AQSHning talabalar shaharchalarida MP3 musiqa fayllari almashtirila boshlandi, 1998-yilda esa birinchi MP3- pleer - Diamond Multimedia Rio ishga tushirildi. Apple tomonidan 2001-yilda taqdim etilgan.