Referat bajardi: Tekshirdi: Reja adabiyotlar 622452 ta videodars 982 ta audiokitob 2205 ta

Xartumlilar (Proboscidea) turkumiga hozirgi zamonda quruqlikda
yashovchi hayvonlarning eng yirigi kiradi va xartumlarining bo’lishi
bilan xarakterlanadi. Uzun va harakatchan xartum burun hamda ustki
labning q shilishidan hosil bo’ladi, kurak tishlari zgarib, dandon
deb ataladigan fil tishiga aylangan, qoziq tishlari yo’q. Ustunsimon
oyoqlari besh barmoqli bo’lib, uchida kichikroq tuyoqchalari bor.
Xartumlilarning terisi qalin va deyarli junsiz bo’ladi.
Bu turkumga Afrika fili va Hindiston fili kiradi. Afrika filining
balandligi 4,5 — 5 m ga boradi, og'irligi esa 51 ga boradi. Xartumlilar turkumi vakillari: 1
— Afrika fili, 2 — Osiyo fili.
Erkagi va urg'ochisida ham uzun dandoni bor, qulog'i juda katta.
Hindiston filining faqat erkagida dandoni bo’ladi. Quloq suprasi
uchburchak shaklida orqaga tashlangan, gavdasining balandligi 3 m ga
boradi. Hindiston fili Afrika filiga qaraganda tez qo’lga o’rganadi.
Afrika fili(Loxodon africanus)
Ulardan qishloq xo’jaligida ulov sifatida foydalaniladi.
Hindiston fili(Elephas maxsimus)
26-27-rasm Xartumlilar turkumi (Probocidea) turkumi vakillari
Juft tuyoqlilar (Artiodactyla) turkumiga asosan yirik hayvonlar
kiradi, ularning III va IVbarmoqlari juda kuchli taraqqiy yetgan bo’lib,
gavda qi shu ikki barmoq orasidan o’tadi. I-barmog'i rivojlanmagan, III
va V barmoqlari kichik yoki o’sib yetilmagan. O’mrov suyaklari yo’q.
Juft tuyoqlilar turkumiga 160 dan ortiq tur kiradi va ular 2 ta kenja
turkumga bo’linadi. Juft tuyoqlilar turkumi vakillari: — to’ng'iz, 2 — zubr, 3-suv ayg'iri
(begemot), 4- alqor, 5 -shimol bug'si, 6 -los, 7-yelik, 8-Yevropa bug'isi
1. Kavsh qaytarmaydiganlar (Nonruminantia) kenja turkumiga
Cho’chqalar bilan begemotlar kiradi. Oziq tishlari bo’rtmali bo’lib, qoziq
tishlari doimo o’sib turadi. II va V barmoqlari boshqa juft tuyoqlilardagiga

---

nisbatan ancha yaxshi rivojlangan. Kavsh qaytarmaydiganlarning bizda
yashaydigan birdan—bir vakili to’ng'izdir. Begemot — Afrikada tarqalgan q'oyat katta
(3000 kg), gavdasi be xshov, terisi yalang'och va asosan suvda yashaydigan hayvon.
Yovvoyi cho’chqa (Sus acrofa)
28-rasm kavsh qaytarmaydigan juft tuyoqlilar (Nonruminantia)