Referat jumisi Tayarlag`an : Izbaev Baxtibay Qabillag`an : Elmuratov Qudiyar Jobasi: Kirisiw

3. Mathcad dástùrinde algoritimlew hám dástùrlew
Programmalastırıw Mathcadda tiykarǵı orın tutadı. Mathcad kóplegen máselelerdi programmasız tarqatıp alıw imkaniyatını beredi. Lekin sonday klass máseleleri bar olardı programmasız echib bolmaydı. Mathcad hár qanday quramalı programmanı kirgiziw imkaniyatın beredi. Mathcadda programmalastırıw júdá anıq hám túsinikli, ol jaǵdayda programma bir neshe izbe-iz formulalardı ańlatadı. Programmalastırıwdıń tiykarǵı operatorları Programming (Programmalastırıw ) panelinde jaylasqan.
Programma qatarın kirgiziw . Programmanı dúziw ushın onıń qatarların kirgiziw kerek boladı. Bul tómendegi keltirilgen procedurada atqarıladı :
1. Programma ańlatpası atınıń kirgiziw.
2. YUborish operatorın (:=) kirgiziw.
3. Programmalastırıw panelinen Add Program Line (Programma qatarın qosıw ) tuymesin basıw.
4. Payda bolǵan kirgiziw jayına kerekli operatorlardı kirgiziw, artıqsha kirgiziw jayın alıp taslaw.
Kerekli kirgiziw qatarın ashıw ushın kók múyeshtegi kursordı qatar aqırına keltirip, boslıq tuymesin basqan halda Add Program Line tuymesin basıw kerek. Eger kirgiziw qatarın qatar aldından ashıw kerek bolsa kók múyeshtegi kursordı qatar basına keltirip, boslıq tuymesin basqan halda Add Program Line tuymesin basıw kerek boladı.
Ayırım jaǵdaylarda, mısalı eki ichma ish jaylasqan cikller arasıǵı qatar qosıwda bul usıl qol kelmey qaladı. Bul halda basqa usıldı qóllawǵa tuwrı keledi. Bul usıl tómendegishe atqarıladı :
1. Cikl ishi qara rangga ajratıladı.
2. Standart qurallar panelinen kesip alıw (Cut) tuymesi basıladı.
3. Add Progrm Line (programmaǵa qatar qosıw ) programmalastırıw paneli tuymesi basıladı.
4. Qatar kirgiziw jayına kursor qóyılıp, standart qurallar panelinen qoyıw (Paste) tuymesi basıladı.
5. Payda bolǵan kirgiziw jayı toldırıladı.
Bul usıl barlıq jaǵdaylarda da qatar kirgiziwde qolaylıqtı beredi.
Programmada bahalardı lokal jiberiw
Programmada ózgermeytuǵınlar hám ózgeriwshilerge bahaları beriw () jiberiw operatorı járdeminde ámelge asıriladı. Bul operator programmalastırıw panel jardeminde (Local Definition) lokal anıqlaw tuymesine birlestirilgen. Programma dúziw dawamında kóbinese bul belgin klaviaturadan { belgisin basıw menen de orınlaw múmkin.
Lokal ózgeriwshi ma`nisin programma sırtında isletiw múmkin emes. Eger sırtda isletiw júdá kerek bolsa, onıń ushın programmanıń eń aqırǵı operatorınan keyin kursordı bos jayǵa qoyıp, keyin ózgeriwshin jazıw kerek boladı.Eger ózgeriwshiniń oǵan uyqas bir ma`nisin shıǵarıw kerek bolsa, sol
ózgeriwshiniń atınıń jazıw kerek. Eger vektor yamasa dızbekti shıǵarıw kerek bolsa onıń Latınıń kirgiziw kerek.
If shártli operatorı. if shártli operatorı eki basqıshda tásir etedi. Birinshi if opreatoridan ońında jazılǵan shárt tekseriledi. Eger ol ras bolsa, odan chapdagi ańlatpa atqarıladı, keri jaǵdayda programmanıń keyingi qatarına ótiledi.
Programmada if shártli operatorın qoyıw ushın tómende keltirilgen proceduralardı atqarıń.
1. Dúziletuǵın programmada shártli operator kirgizetuǵın jayǵa kursor qóyıladı.
2. Programmalastırıw panelinen if operatorı tuymesi basıladı. Programmada eki kirgiziwge iye operator shablani payda boladı.
3. Oń kirgiziw jayına shárt kiritiledi. Bunda logikalıq operatorlardan paydalanıw múmkin.
Onıń ushın (Boolean) logikalıq operatorlar panelinen paydalanıw anaǵurlım qolaylıqlardı beredi.
Mapleda limitlarni esaplaw (barlıq parametrleri hám múmkinshilikleri menen keltirilsin). Maple de birpara matematikalıq ámellerdi orınlaw ushın eki buyrıq ámeldegi bolıp, olardan biri onı tuwrıdan-tuwrı orınlaw, ekinshisi bolsa ámelge asırıwdı bıykarlaw (yamasa onı formula kóriniste payda etiw) ushın mólsherlengen. Eki buyro'q da birdey háriplerden shólkemlesken bolıp, tuwrıdan-tuwrı orınlaw buyrıǵı kishi háripler menen, onı formula kórinisinde payda etiw buyrıǵında tek birinshi hárıbi úlken hárip menen jazıladı. Ámeldi orınlawdı bıykarlaw buyrıǵına murojoat etilgeninen keyin ekranda sol ámelniń standart analitik jazıwı payda boladı. Bunda esaplaw birdan atqarılmaydı. Tuwrıdan-tuwrı orınlaw buyrıǵı esaplaw nátiyjesin birdan shıǵaradı. Limitlarni esaplaw ushın eki buyrıq ámeldegi: a) Tuwrıdan-tuwrı orınlaw buyrıǵı - limit (f, x=a, mamıq), bul jerde f - limiti esaplanıp atırǵan ańlatpa, a - limit esaplanıp atırǵan noqat ma`nisi, mamıq - bir táreplama limitni izlew ushın shárt bolmaǵan parametr (left - shep, right - oń) yamasa ózgeriwshi túrin kórsetiw (real - haqıyqıy, complex - kompleks). b) orınlawdı bıykarlaw - Limit (f, x=a, mamıq), bul jerde de buyrıq parametrleri joqarıda berilgen buyrıq sıyaqlı. Mısalı : > Limit (sin (2*x) /x, x=0); Bul buyrıqlar járdeminde matematikalıq ámellerdi standart analitik kóriniste de ańlatıw múmkin,
Mısalı : > Limit (x* (Pi/2+arctan (x)), x=-infinity) = limit (x* (Pi/2+arctan (x)), x=-infinity); Bir yoqlama limitlarni esaplawda parametrleriniń ma`nisi kórsetiledi: left - shep hám righ - oń limitni tabıw. Mısalı : > Limit (1/ (1+exp (1/x)), x=0, left) = limit (1/ (1+exp (1/x)), x=0, left); Mısalı : > Limit (1/ (1+exp (1/x)), x=0, right) = limit (1/ (1+exp (1/x)), x=0, right);
Maple ortalıǵında matematikalıq funksiyalardı isletiw. Matematikalıq funksiyalar. Maple de kóplegen matematikalıq, sonday-aq logarifmik, eksponensional, trigonometrik, teris trigonometrik, giperbolik hám basqa funksiyalar isletiledi (standart funksiyalar kesteine qarang). Olardıń hámmesi bir argumentli. Ol pútkil, rasional, haqıyqıy hám kompleks bolıwı múmkin. Funksiyalarda argumentlar qawıs ishine alınadı.
Mapleda evalf, Im, Re, sqrt, subs funktsiyalar menen islew anıqlama berngen formada. Maple ortalıǵında barlıq esaplawlar tınıshlıq qaǵıydası boyınsha belgili ámelge asıriladı, yaǵnıy nátiyje ashıq irrasional kóriniste boladı. Ámeliy nátiyjeni qo'zg'aluvchan útirli kóriniste alıw ushın evalf (f, t) buyrıǵınan paydalanila-di, bul jerde f - ańlatpa, t - sanda útirden keyin kórsetilgen anıqlıq. Mısalı, aldınǵı mısaldı dawamı retinde funksiyanıń ma`nisin shama menen anıqlaymız: > evalf (%); Kompleks sanlar hám maǵlıwmatlar ushın tómendegi funksiyalar ámeldegi:- Im - sannıń abstrakt bólegi; - Re - sannıń haqi­qiy bólegi; sqrt () - funksiyası Maplda standart funksiyalardan biri esaplanadı. Ol sannıń túbirin hosoblab beredi.