Referat mavzu: Bolalar organizmining anatomik fiziologik xususiyatlari Bajardi: Jo’rayeva Sojida Tekshirdi: Ergasheva Nigora

REFERAT
Mavzu: Bolalar organizmining anatomik fiziologik xususiyatlari


Bajardi: Jo’rayeva Sojida
Tekshirdi: Ergasheva Nigora

Nafos a'zolari organizmni kislorod bilan ta'minlash va gazlar

almashinuvi natijasida hosil bo'lgan karbonat angidridni tashgariga
chigarib yuborish vazifasini bajaradi.
Bolalar nafas a'zolari kattalaring nafas a'zolaridan o*zining
anatomik va fiziologik xususiyatlari jihatidan katta farq qiladi.
Anatomik farglar quyidagilardan iborat:


1. Burun yangi tug'ilgan chagaloqlarda kattalarnikiga qaraganda
kichik, burun yo'llari tor va gisqa, shilliq pardasi juda nozik qon
tomirlariga boy, pastki burun yo'li hali rivojlanmagan bo' ladi.
Shuning uchun chagaloglar va emizikli bolalarda burun
bo'shlig ida yallig lanish jarayonlari bo'lganda burun shilliq pardasi
tezda shishadi va burun orqali nafas olish va emishga qiyinchilik
tygiladi.
2. Yordamchi bo'shliglar - g'alvirsimon va Gaymor bo'shliqlari
emadigan bolalarda sust rivojlangan, peshona va asosiy
suyak
bo'shliqlari esa umuman bo Imaydi. Ular bola yoshiga to lganidan keyin
rivojlanib. kattalashib boradi.
3. Ko'z yoshi - burun yo li qisga va tashgi teshigi yopqichlari
yaxshi rivojlanmagan bo ladi.
Halqum tor, eshituv nayi esa kalta va keng bo ladi.
Hiqildoq - emizikli bolalarda voronkasimon,
kattaroq
bolalamikiga qaraganda uzunroq, tog aylari nozik va yumshoq, shilliq
pardasi gon tomirlariga boy, ovoz tirqishi esa tor bo ladi.
6. Traxeya bola hayotining dastlabki oylarida voronkasimon, yo'li
tor, tog aylari yumshoq va bir-biriga sust birikkan bo'ladi. Shillig
pardasi nozik, gon tomirlariga boy, shilimshiq bezlari kam bo ladi.
7. Bronxlar tor, tog aylari yumshoq, shilimshiq bezlari kam, gon
tomirlariga boy bo'ladi. O'ng bronx odatda traxeyaning davomi sifatida
tik holatda va chapiga qaraganda kengroq bo' ladi.
8. O'pka bolaning go daklik davrida biriktiruvchi to qimalar va
gon tomirlariga boy, alveolalar atrofidagi elastik to'gima sust
rivojlangan, nafas olishda qatnashadigan sathi katta yoshdagi
odamlardagiga garaganda katta bo ladi. • Vaqt birligi ichida bolalarda
o'pka orgali o tadigan qon migdori kattalarnikiga garaganda ko'prog
bo'ladi.
9. Emadigan bolalarda plevra yupqa, uning varaqlari oson
cho ziladigan, diafragma kattalarnikiga
garaganda yugoriroqda
joylashgan va qisqarishlari zaif bo ladi. yutinganda og'riq paydo
bo'ladi. Isitma davri 3-5 kun
davom etadi. Uzoq davom eta-
digan isitma faqat anginaning
asoratida bo'lishi mumkin.
Anginaning tez va erta bel-
gisi-yugori bo'yin oldi lim-
fatik tugunlarining kattalashi-
shidir. Yurak gon-tomir tizi-
mi faoliyatining buzilishi,
4.1-rasm. Lakunar angina
(bradikardiya, gipotenziya,
sistolik shovgin va boshaa-
lar,) ko'proq birinchi 3-5 kunlarda tana harorati me' yor-
lashuvidan keyin va kasallikning 10-14 kunlari asta-sekin
yo'qoladi. Tabiati jihatidan angina kataral, follikulyar,
lakunar, yarali-nekrotik turlarga bo'linadi. Kataral angina-
da tanglay yoylari, tilcha, bodomcha bezlarining qizarishi
va shishishi kuzatiladi. Follikulyar anginada - bodomcha
bezlarda follikulalarning yiringlaganligi ko'rinadi. Lakunar
anginada - lakunalarda yiring borligi aniqlanadi. Kamdan-
kam hollarda anginaning xillari faqat bir kasallikning alohi-
da bosgichi hisoblanadi. Angina kataral boshlanishi mumkin,
birinchi kunning oxiriga borib yiringlashgan follikulalar se-
ziladi, follikulalar ochilgandan keyin esa yiring lakunalarga
yig'iladi va lakunar angina shakllanadi. (4.1-rasm).
Nekrotik anginada bodomcha bezlarning shilliq pardasi-
da (nekroz) defekt bo ladi, iflos kul rang parda bilan qop-
lanadi.
Asorat faqat noto"g' ri davolanganda yoki davolash kech
boshlanganda ro'y berishi mumkin. Ko prog asorati miokar-
ditda, kamdan-kam hollrda paratonzilyar abssess, otitlar,
halqum orga abssessi, burunning yon bo'shliqlarining yal-
lig Tanishi kuzatiladi. Asoratidan tashqari «tonzillogen» ka-
salliklar; revmatizm, gemorragik vaskulit, revmatoid artrit,
o'tkir nefrit va boshgalar rivojlanishi mumkin.
Tashxis klinik ma'lumotlarga qarab, tomoqdan surtma
olinib mikroa'zoni aniqlanishiga va antistreptolizin-O ga
(kasallikning ikkinchi haftasida ) asoslanib go'yiladi. Yurak-gon tomir tizimi bolalarda o zining anatomik va fiziologik
jihatidan muhim xususiyatlarga ega. Bularni bilish har bir tibbiyot
xodimi uchun nihoyatda muhim. Chunki organizmning barcha faoliyati
ana shu tizimning mukammal rivojlanib olishi va ishlashiga bog' liq.
Bola onasining gornida o'ziga xos ravishda qon aylanishga ega
bo'ladi. Chunonchi, kichik_ qon aylanish doirasi faoliyat ko rsatmaydi,
yurakning chap va o'ng bo' Imachalari oval teshikcha orqali go shilgan.
arterial hamda venoz (aransiy) tomirlari faoliyat ko'rsatayotgan, aorta yoyini o'pka arteriyasi bilan birlashtirib turgan arteria'l tomir (Botallo
yo'li) ochiq holda, bola barcha organizm uchun kerakli moddalar va
kislorodni ona gonidan oladi.
Bola tug'ilganidan keyin, kindik bog lanishi bilan, platsentar qon
aylanishi o'z faoliyatini to' xtatadi, birinchi marta nafas olish natijasida
kichik gon aylanish doirasi faoliyati boshlanadi, o'pka stvolidan gon
o'tishi keskin kamayadi va u puchayib goladi, o'pkadan chap
bolmachaga katta miqdorda gon kela bochlaganidan ortadagi avai
techigi klapani berkiladi, oqibatda, kichik qon aylanich doyirasi bilan
katta gon aylanish doyirasi bir-biridan tamomila ajraladi. Chagoloqning yuragi qiyosan katta bolib, tana vazniga nisbatan
0,8% ni tashkil etadi va u 20-25 gr keladi. Yurak vazni bolalikning har vil davrida har xil o sib boradi va 15-16 yoshga kelganda dastlabki
vazniga nisbatan 11 marta ortadi va o'rtacha 240-250 gr keladi.
Chaqaloqlarda yurak biroz ko'ndalang va yuqorirog joylashgan,
emadigan va go'dak bolalarda oval, konussimon, sharsimon shakida
bo'ladi. 6 yoshlarga kelganda yurakning shakli katta yoshdagi kishilar
yuragi shaklini, ya' ni cho ziq oval shaklni oladi.
Bolalarda arteriyalar venalarga nisbatan kengroq va sustroq,
chagaloglarda esa gon tomirlarning devori nafis, egiluvchan va muskul
to'qimasi zaifroq rivojlangan bo ladi.
Yugoridagilardan kelib chiqqan holda, bolalar yurak-gon tomir
tizimining fiziologiyasida ham o'ziga xos xususiyatlar mavjud
ekanligini ko'ramiz. Ular quyidagilardan iborat:
1. Bolalarda yurak urishi - puls kattalarnikiga qaraganda
anchagina tez, ya' ni bola qancha yosh bo' Isa, puls sonlari ham shuncha
ko'p bo' ladi.
2. Bolalar pulsi juda ham labil (tez o'zgaruvchan) bo lib, tana
vaziyatining o'zgarishi, jismoniy zo riqishlar, chingirish, yig lash va
boshqa ko pchilik omillar ta' sirida odatdagidan tezlashib qoladi.
3. Sog'lom chagaloq va emizikli yoshdagi bolalar pulsining
aksarivat hollarda aritmik bo lib turishi xarakterlidir.
4. Bolalarda arterial bosim kattalardagiga qaraganda pastroq
bo*ladi. Chaqaloqlarning maksimal arterial bosimi o'rtacha 70-74 mm
simob ustuniga teng bo ladi, bola bir yoshga to lganida esa 80-85 mm
ga tenglashadi.
1 yoshdan oshgan bolalarning arterial bosimi V.I.Molchanovning
80 + (2 x n) formulasiga binoan taxminan aniqlanadi. Bu yerda n -
bolaning aniqlanayotgan vaqtdagi yoshini ko' rsatadigan son.
5. Bolada arterial bosim ham puls kabi labil bo'lib, yotganda,
ayniqsa, uxlayotganda pasayadi, jismoniy zo'rigishlar va ruhiy
kechinmalardan keyin esa ko' tariladi,
6. Chagalogda gon organizmni katta yoshdagi kishilarga qaraganda
ikki marta tez aylanib chigadi. Chunonchi, chaqaloqlarda bu ko'rsatkich
12 soniyani, 3 yoshli bolada 15 soniyani, katta yoshli odamda esa 22
soniyani tashkil giladi.
7. Yurak zarbi 2 yoshgacha bo'lgan bolalarda to rtinchi, 2 yoshdan
katta bolalarda esa beshinchi qovurg alar oralig ida joylashadi.
Yugorida sanab o tilgan yurak-qon tomir tizimining anatomo-
fiziologik xususiyatlarini bilish bolaning to'g'ri rivojlanayot-
ganligini baholash va kasalliklarni davolash jarayonida katta