Referat mavzu: Pediatriyaning rivojlanish tarixi. Bolalarning jismoniy rivojlanishi Bajardi: Jo’rayeva Sojida Tekshirdi: Ergasheva Nigora

REFERAT
Mavzu: Pediatriyaning rivojlanish tarixi. Bolalarning jismoniy rivojlanishi
Bajardi: Jo’rayeva Sojida
Tekshirdi: Ergasheva Nigora

1.1. Bolalarda hamshiralik parvarishi fanining tarixi

Bolalarda hamshiralik parvarishining xususiyallari
1. Bolalar haqida tushuncha.
Bolalar = shunday zotki doimiy ravishda rivojlanish jarayonida bir
necha (odamiylik, moddiy, biologik, kimyoviy, ma'daniy) bosqichlarni
bosib o tadilar. Hayotlarini boshida ota-onalariga bog' langan bo ladilar,
ammo sekin-asta rivojlanish jarayonida tashgi olam ta'sirida shaxs
sifatida shakllanadilar. Asta-sekin ota-ona yordamidan chetlashgan
holda mustaqil yashashga o'rganib boradilar (avtonomlik).
1. Bolalar doimiy ravishda o'sib rivojlanib boradi. Ularni
sog lig ini buzilishi o'sish. rivojlanish davrlarida turli muammolarni
keltirib chigaradi.
2. Bolalar necha yoshga kirishidan qat iy nazar, sog lom yoki kasal
bo'Isa ham doimiy ravishda e tiborda va parvarishda bo'lishlari kerak.
Bolalar yuqumli kasalliklarga tez chalinadi. Ayniqsa, bemor bolalar
bilan ishlayotganda hamshira yuqumli kasalliklarni yuqishini oldini
olishi va ularga yordam ko rsata olishi lozim.
3. Bolalarda kasalliklarning klinik
belgilari va
kechishi
o'zgaruvchan bo ladi. Kutilmaganda noxush holatlar yuzaga kelishi
mumkin. Bolalar noxush holatlardan o*zlarini himoya qila olmaydilar.
4. Ayniqsa, ko'krak yoshidagi va go° dak bolalarni diggat bilan
nazorat qilib borishi kerak, chunki ularda kutilmaganda turli o zgarishlar
bo lib qolishi mumkin. Sababi, ular o zlarida kechayotgan holatlarni,
og' rigni so z bilan ifodalab bera olmaydilar.
Bolalik - bu kattalarga nisbatan ishonch hosil qilish davridir.
Hamshiralar bolalarga nisbatan doimiy ziyrak bo lishlari kerak. Chunki
noto"g'ri xatti-harakat, qo pol so z ular ko'nglini og ritishi mumkin.
Bolalarda hamshiralik parvarishining roli. Bemor bolalarni
kasalxonaga yotqizish va ularga yordam ko'rsatish, hayotga nisbatan
qiziqish uyg*otishni faqatgina tibbiyot hamshirasi bajara oladi. Hamshira
bolani qabul qilgach, barcha javobgarlikni o'z zimmasiga oladi. Bu
borada u bolani parvarish qiladi, davolaydi va sog lig ini tiklab olishiga
yordam beradi. Agar bola terminal holatda yotgan bo'lsa sog’ayib ketishiga ishonch bo Imasa, hech bo' Imaganda bemor bolaning qolgan
vaqtini qulayliklarda o tkazishga harakat qilish kerak. Yana u bolalarda
salomatligini tiklab olishiga xohish, ishonch va intilishni kuchaytira
olishi kerak.
Bolalar parvarishida hamshiralik jarayonining vazifalaridan biri
bemor bolaning oila a'zolari, ayniqsa onasi bilan yaxshi muomala qilish.
Davolash jarayonida onaning o°z bolasi yonida bo lishi, bola bilan
yanada yaqinlashish, muloqot qilish, uy sharoitida davolash va parvarish
qilish ko nikmalarini egallashga yordam beradi.
Oila a'zolariga parvarish ko'nikmalarni o'rgatishda malakali
hamshiralar katta rol o' ynaydilar. Amalga oshirilayotgan yordam bola va
uning oila a'zolarining tabiiy kuchiga ham bog liqdir. Oxirgi xulosaga
kelishda, bola va uning oila a'zolarining so'ngi so zi muximdir.
Sog ligni saqlashda hamshiralik parvarishi sog liqni mustah-
kamlash va kasalliklarni oldini olishda katta rol o ynaydi. Shuningdek,
kasallikning yengil og'irligiga qaramay bemor bolalarda ishonch
uyg otish, dardiga malham bo lish, tanadagi og riqni kamaytirish,
hayotdan zavqlanib yashashga umid uyg otib borishi lozim.
Bolalar bilan ishlayotgan tibbiyot hamshirasidan talab
qilinadigan bilim va malakalar.
1. Bolalarda uchraydigan favqulotda yuz beradigan holatlarda tibbi-
yot hamshirasi yugori darajada bolalarni nazorat qilib borishi kerak.
Bino-barin kelib chigadigan favqulotda holatlarda zudlik bilan harakat
qilish, ortiqcha hissiyotlarga berilmasdan to g'ri parvarish olib borish
zarur.
2. Bolalar ehtiyojini qondirishda, yordam ko' rsatishda odamiylik
xislatlari birinchi o rinda turadi. Boshqacha qilib aytganda saxiylik,
jonkuyarlik, to'g'ri so"zlik kattalarga xos xislatlardandir.
3. Bola va uning oila a'zolari bilan yaxshi munosabatlarda bo lish,
osongina kelishib ketish zarurdir.
4. Shuningdek, bolalarni to°g'ri rivojlanishi uchun tushuntirish
ishlarini to'g'ri olib borish lozim.
5. Bolalarni qalb harorati bilan, yaxshi parvarish qilish kerak.
Doimiy ravishda bola bilan ishlaganda shifokor, dorishunos, dietolog,
laborant xulosalariga tayanishi lozim.
Bolalarda hamshiralik parvarishi obyektlari. Bolalardagi asosiy
xususiyatlardan biri shuki, ular mustaqil yashay olmaydilar va doimo
Kattalar yordamiga suyanadilar. Shuning uchun hamshiralik parvari-
shining obyekti faqat bola emas ularning oila a' zolari hisoblanadi.
Bolalarda hamshiralik parvarishining maqsadi. Bolalarda
hamshiralik parvarishi asosiy maqsadi, bolalarning sog lig ini tiklashga garatilgan. 1986 yil Ottavada bo'lib o'tgon butun dunyo Sog'liqni
Saglash Assambleyasida shunday deyilgan: «Har bir bolaga yordam
ko'rsatish lozim. vaholangki, ular oila va atrofdagilar ta'sirida o'7
sog lig'ini tiklab olsin, o'sib, rivojlansin».
Dunyo tarixida pediatriyaning rivojlanishi
Pediatriya terapiyadan ajratilgan holda XIX asrdan boshlab,
alohida bo'lib chiqdi. U bolalardagi spesifik kasalliklarni o'rganadi.
Yevropada 1802 yili Parij shahrida birinchi bo'lib, bolalar kasalxonasi
tashkil gilindi va uzoq yillar mobaynida bolalar shifokarlarini tayyorlash
markazi bo'lib faoliyat ko'rsatib keldi. XX asrdan boshlab tibbiyot
mustagil ravishda rivojlana boshladi. Dunyo bo'ylab tibbiyot kafedralari
ochila boshladi. Gretsiyada tavvalud topgan Gippokrat (460-375 yil. e o)
tibbiyot faniga asos soldi. U bolalar organizmining hususiyatlariga katta
ahamiyat berib, qo lyozmalar yozdi. O limidan so'ng bir qancha
allomalar u boshlagan ishni davom ettirishdi. Ulardan biri Galen (130-
201 yillar) edi. Galen tibbiyot sohasi borasida bir qancha qo lyozmalar
yaratdi.
Ulardan:
odam
anatomiyasi,
•
biologiya,
patologiya,
farmakologiya va ichki kasalliklardir. Kitoblarda u kasallik belgilari,
bemorlarni parvarish qilish va bolalarni to' g'ri ovgatlantirish goidalarini
yozib goldirdi.
O'zbekistonda pediatriyaning rivojlanishi
O'rta asr. Avitsenna (tabib) yoki Abu Ali ibn Sino (988-1037 yil)
Buxoro yaqinida tavallud topgan. U yaratgan «Kanon meditsinasi»
kitobi tibbiyotga yaqgol misol bo'la oladi. Kitobning katta qismi bolalar
tarbiyasi va ularni to' g' ri ovqatlantirishga qaratilgan. Avitsennaning
aytishicha bolalarda kelib chiqadigan turli kasalliklar, ularni noto g' ri
ovqatlanishiga bog liqdir. Turli o'zgarishlar homilaning ona gornida
shakllanayotganida sodir bo ladi. Bu holatlarning barchasi zamonaviy
tibbiyotda asoslab berilgan. Avitsenna birinchi bo lib bolalardagi tomir
urish hususiyatlarini, shol kasalligi, gijja kasalliklari haqida yozgan.
Avitsenna pediatriyaning xizmat ko rsatgan asoschilaridan hisoblanadi.
Yangi va eng yangi davr. 1919 yili Toshkentdagi tibbiyot institutiga
asoslanib 1920 yili Turkistonda «Ona va bolalarni himoya qilish» bo'limi
ochildi. Shu yili Turkiston davlat universitetida ham tibbiyot fakulteti
ochildi. 1922 yili Toshkentda Roza Lyuksemburg nomli ikkita bolalar
ambulatoriyasi va kasalxonasi ochildi. 1927 yili «Ona va bolalarni
himoya qilish» instituti ochildi. 1930 yili Turkiston davlat universitetida faoliyat ko rsatayotgan tibbiyot fakulteti O'rta Osiyo tibbiyot instituti
bo'lib faoliyat yurita boshladi. Tibbiyot institutida «Onalar va bolalarni
sog lig ini saqlash» fakulteti ochildi. 1935 yil O'rta Osiyo tibbiyot
institutida faoliyat ko'rsatayotgan «Ona va bolani sog'lig ini saqlash»
fakulteti «Pediatriya» fakulteti deb nomlandi. 1940 yili «Ona va bola
sog lig'ini saqlash» instituti yopildi. 1960 yili Samargand shahrida
«Pediatriya» fakulteti, 1965 yili Andijon tibbiyot institutida «Pediatriya»
fakulteti ochildi. 1966 yili Toshkentda «O'zbekiston ilmiy tekshirish»
instituti ochildi. 1972 yili Toshkent tibbiyot institutidagi «Pediatriya»
fakulteti O'rta Osiyo tibbiyot pediatriya instituti deb nomlandi. 1974 yil
Pediatriya institutidagi
«Akusherlik va ginekologiya»
bo 'limi,
O zbekiston ilmiy Tekshirish Instituti «Akusherlik va ginekologiya»
bo limi deb qayta nomlandi. 1991 yili Mustaqillikka erishganimizdan
so'ng O'zbekistonda tibbiyot yanada rivojlana boshladi. Dunyoviy
malakalarga tayangan holda yangicha zamonaviy tibbiyot xizmatlari
shakllandi va faoliyat ko rsata boshladi.
Bolalarda hamshiralik parvarishini islohotlari
O zbekistonning jahon hamjamiyatiga a'zo bo'lish, xalqaro
aloqalarni kengaytirish va
keng rivojlangan Sog ligni Saglash
infrastrukturasiga ega bo'lgan davlatlararo hamkorlik, sog ligni saglash
chunonchi pediatriya sohasida ham oldida turgan muammolar hagida
tushuncha berdi. Yuqorida aytib o tilgan muammolar yechimi sifatida
O'zbekiston Respublikasi Prizedenti tomonidan 10 noyabr 1998 yilda
gabul qilingan NoUP-2107 sonli garorida «O zbekiston Respublikasida
SST da reforma qilishning davlat dasturi SS milliy modeliga bosqichma-
bosgich o'tishni belgilab beradi. Bu o rinda SSV da quyidagi dasturlar
va qarorlarni amalga oshirish yo' lga go yilgan: