Referat orınlaǵan: Sernazarova Elyanora Qabıllaǵan: Bektursinova Gulmira Nókis 2023 Joba

Gender psixologiyasi payda bolıw tariyxı


Gender termini salıstırǵanda jańa túsinik bolsada (1975), pánge oǵan baylanıslı pikir hám qarawlar talay waqıttan berli málim. Gender psixologiyasi tariyxında 5 basqıshdı ajıratıw múmkin: 1. Filosofiya jóninde genderga tán pikirlerdiń qáliplesiwi (áyyemgi) dáwirden XIX ásir aqırına shekem); 2. Gender psixologiyasi predmeti hám bólimleriniń ajratılıwı (XIX ásir aqırı XX ásir basları ; 3. Freyd dáwiri yaǵniy, Z. Freyd hám psixoanaliz menen baylanıslı dáwir (XX ásir basları 1930 jıllar ); 4. Keń eksperimental izertlewlerdiń baslanıwı hám dáslepki teoriyalerdiń payda bolıwı; 5. Gender psixologiyasınıń barq urib rawajlanıwı dáwiri (1990-jıllardan házirge shekem). 1 Gender izertlewleriniń áyyemgi dáwirleri haqqında sóylegende Aflotun hám Aristotel tilge alınadı. Afinalik Aflotun (eramidan aldin 427-347 jil.) ozining Bázim (Pir), Mámleket (Gosudarstvo), Nızamlar (Zakono) dóretpelerinde oil dosliqti ullı Afrodita dep ataydi. Onıń pikrine qaraǵanda er adam qorqaq baxtı qara ómir keshirse, alımınan song onıń sezimi áyelge ótedi. Aflotunnıń hayallarǵa unamlı munasábeti onıń ideal mámleket haqqındaǵı táliymatında sawlelenedi. Bul mámlekette hayallar barlıq tarawda er adamlar menen teńdirlar, bunnan tısqarı uy jumıslarınan azad, mámleketlik jumıslarında aktiv bolıp tabıladı, perzent tárbiyası ushın bolsa er adam hám hayallar birdey bolıp tabıladı. Aristotel (eramizdan aldin 384-322 jil.) ozinıń Siyasat, haywanlardıń payda bolıwı haqqında hám basqa dóretpelerinde er adam hám hayallar munasábetleri, jámiyette olardıń poziciyasi, olar ortasindaģi miynet bólistiriwi, xalıq sanın tártipke salıw sıyaqlı máselelerde az pikirlerin aytǵan. Onıń pikrine qaraǵanda, jámiyette tolıq túrde munasábetler qáliplesiwi ushın xalıq sanı kemrek bolıwı shárt. Sol sebepli onı tártipke salıw dárkar: a) er adamlarǵa 37 jasqa shekem, hayallarǵa 18 jasqa shekem perzentli boliwdi qadaǵan etiw (bul orinda hayallar ushın biologiyalıq, er adamlar ushın bolsa social) er jetiw názerde tutılǵan. Bul da jınıslarǵa túrlishe munasábet tuwındı bolıp tabıladı. b) kesel balalardı aldırıw (bunı nızam menen bekkemlew kerek). v) hár bir shańaraq ushın perzent sanın shegaralap qoyiw. Aristotelndiń pikrine qaraǵanda, er-hayal munasábetleri basliq hám shóp-shar munasábetleri bolıwı kerek. Hayal hám er adam teń janzatlar emes. Hayal perzentine tanni beredi, er adam bolsa mánisan ústin bolǵan jandı beredi. Er adam hákimlik etedi, hayal boysunadi. Atap kórsetiw zárúr, XXI asirde de kopshilik tárepinen Aristoteldiń pikirlerine uqsas pikirler aytıladı (Ásirese Shıǵısda F. Ol). Uygonish dáwirinen bizdi utopiyalar qızıqtiradi. Tóbeas Mor óziniń Altın kitabi (Zolotaya kniga) de ideal mámleketti suwretlegen. Bul mámlekette er adam hám hayallar iskerlik shegaraları belgilenmegan: jámiyetlik jumısları, diniy iskerlik (Ruwxanıy xizmetker retinde), áskeriy xızmet (Tek az turmıs ortaqlari menen) hám t.b. Hayallar joqarı hámellerdi iyelewleri múmkin bolǵan. Tóbeazzo Kampanella Quyash qalası (Gorod solnsa) shıǵarmasında ideal mámleketti suwretleydi. Ol jaǵdayda eki jınıs wákilleri teńdirler (áskeriy tálimde da), olardıń kiyimleri de parıqlanbaydı. Parq olardıń jumıslarında bolıp tabıladı: er adamlar talay awir islerdi orınlaǵan, hayallar bolsa násil qaldırģan.