Referat rejasi: Bir o’lchamli massiv Ikki va ko’p o’lchamli massiv

REFERAT
TATU Nurafshon filiali 1-bosqich 310-22

guruh talabasi Abduraximov Rustamjonning
Dasturlash fanidan yozgan referati


Mavzu: Massivlarni tashkil etish.
Bajardi: Abduraximov Rustamjon

Referat rejasi:

1. 
   Bir o’lchamli massiv
   
2. 
   Ikki va ko’p o’lchamli massiv
   

Massiv-bu bir xil toifali, chekli qiymatlarning tartiblangan to’plamidir. Massivlarga misol qilib matematika kursidan ma’lum bo’lgan vektorlar, matritsalarni ko’rsatish, uning elementiga bir indeks orqali murojaat qilish mumkin bo’lgan massiv bir o’lchamli deyiladi. Bir o’lchamli massivni e’lon qilish quyidagicha bo’ladi:

• 
  <>[elementlar_soni]
  

={boshlang’ich qiymatlar};
Quyidagi massivlarni e’lon qilishga bir necha misollar keltirilgan

• 
  1) float a[5];
  
• 
  2) int m[3];
  
• 
  3) string mashina[5];
  

kabilar bo’lishi mumkin.

1. 
   Elementlari xaqiqiy 5 ta sondan iborat bo’lgan massiv. Indekslari esa 0 dan 4 gacha bo’ladi. Masalan biz elementlariga 1, 3, 6, 7.6,12 kabi qiymatlar bersak bo’ladi.
   
2. 
   Elementlari butun 3 ta sondan iborat bo’lgan massiv. Indekslari esa 0 dan 3 gacha bo’ladi. Maslan biz bularga faqat butun sonlarni 12, 23, 45 kabi qimatlarni berishimiz mumkin.
   
3. 
   Elementlari string ya’ni harfiy so’z ko’rinishida bo’lgan 5 ta qiymatdan iborat bo’lgan massiv. Indexlari bo’lsa 0 dan 4 gacha bo’ladi. Bunga masalan biz “matiz”, “damaas”, “nexia”, “tiko”, “Malibu kabi qiymatlar berishimiz mumkun.
   

Umuman olganda massivni sxemasini ko’rib chiqadigan bo’lsak bu quyidagicha bo’ladi.
string mashinalar[“matiz”, “nexia”, “tiko”, “spark”, “lacetti”];
ko’rinishida tuziladi va biz xoxlagan vaqtimizda massivlarni dasturimizga chaqirib olishimiz mumkun. Massivlar qisqa qilib tushuntiradigan bo’lsak bu bizni ishimizni yengillashtiruvchi bir necha o’zgaruvchini bir joyga jamlab beruvchi narsa deb ham tushunsak bo’ladi. Massiv har tomonlama dasturchiga qulaylik yaratadi va ishiga yengillik beradi.Massivlarni biz array deb ham atashimiz mumkun. Quyida biz massivni dasturimizga chaqirishni batasil ko’rib chiqamiz.

C++ da masiv inddeksi 0 dan boshlanadi c++ da massiv 0-indeksi elementga o’rnatilgan ko’rsatkich hisoblanadi. Shuning uchun ixtiyoriy i-elementga murojaat a[i] yoki a[i+1] kabi qiymatlar bilan beriladi. Massivni e’lon qilishda uning elementlariga boshlang’ich qiymat berish mumkun va buning bir necha xil usullari mavjud. O’lchami ko’rsatilgan massivni to’iq initsializatsiya qilinadi.

• 
  int k[5] = {1, 2, 3, 4, 5};
  

Bu yerda 5 ta elementdan ibora.t bo’lgan k massiv e’lon qilingan
Va massivning barcha elementlariga boshlang’ich qiymat berilgan.
O’lchami ko’rsatilgan massivni to’liqsiz initsializatsiyalash.

• 
  int k=[5] = {1,2,3};
  

Bu yerda 5 ta elementdan iborat bo’lgan k massiv e’lon qilingan va
Va massivning boshlag’ich 3 ta elementiga boshlang’ich qiymat berilgan. O’lchami ko’rsatilgan massivni to’liq initializatsiyalash.
int k[5] = {1,2,3,4,5}
Shuni ta’kidlash lozimki, agar masivning o’lchami ko’rsatilmasa, uni to’liq initalizatsiyalash shart. Bu xolda massiv o’lchami kompilyatsiya jarayonida massiv elementlari soniga qarab aniqlanadi.
Bu yerda massiv o’lchami 5 ga teng.
O’lchami ko’rsatilgan massivni barcha elementlari boshlang’ich qiymati 0 bo’lish kerak.
Masalan int k[5] = {0};
O’lchami ko’rsatilgan massivning barcha elementlariga boshlang’ich qiymat berish:
#include
using namespace std;
int main()
{
int a[5] = {0};
//Massivning barcha elementlaruga 0 qiymat berish
for(int i=0; i<0; i++)
cout<<”a[“<return 0;
Ekranga quyidagicha natija chiqadi.
a[0]=0
a[1]=0
a[2]=0
va xokozo
a[7] =0
a[8]=0
a[9]=0
Elementlari butun sonlardan iborat bolgan, n elementdan tashkil topgan massiv elementlarini kirituvchi va ekranga chiqaruvchi programma tuzilsin. (n <=10)
Maqsad: Massiv elementlarini kiritish va ekranga chiqarish
•Int main ()
{
•Int a[10]={0};
int n;
cout<<”n=”; cin>>n;
for (int i=0; icout<<”a[“<>a;[i];
}
n ta elementdan tashkil topgan massiv berilgan. Shu massiv elementlari yig`indisini chiqaruvchi programma tuzilsin. ( n <=10)
•Int main()
•{
•Int a[10]={ 0 }; // a massivini e`lon qilish
•Int n; //massiv elementlar soni
•Int s =0; //massiv elementlari yig`indisini hisoblash uchun
•Cout <> n;
•For(int I = 0; i<<”a[“<a[i]; s+=a[i];
•}
•Cout <<”Massiv elementlari yig’indisi =”<return o;
}
Massiv elementlari sonini quyidagicha aniqlash mumkin.Massivning kompyuter xotirasida egallangan hajmini, bitta elementi ( massiv elementi toifasi) hajmiga bo’lish orqali.
Bir olchamli massivlar uchun ishlatilgan o`zgaruvchilar, bir xil jinsdagi berilganlarni hotirada saqlash uchun foydalaniladi. Ikki olchamli massivlarda esa satr va ustunlar orqali bir xil jinsdagi qiymatlarni ikki olchamli o`zgaruvchilar ichida saqlash uchun foydalaniladi. Ikki o`lchamli statik massivlarni elon qilish. Toifa massiv_nomi [massiv_satrlar_soni] [massiv_ustunlar_soni]; Ikki olchamli massivlarni elon qilishda, bir olchamlidan farqi, massiv nomidan keyin qirrali qavs ichida ikkta qiymat yozilganligidir. Bulardan birinchisi, satrlar sonini ikkinchisi esa ustunlar sonini bildiradi. Ya`ni ikki olchamli massiv elementiga ikkta indeks orqali murojat qlinadi. Ikki olchamli massivlar matematika kursidan malum bolgan matritsalarni eslatadi.
Ikki o’lchamli massiv e`loniga misol;
•Int a[3][3], b[2][4];
•A matritsa B matritsa
•a00 a01 a02
•a10 a11 a12
•a20 a21 a22
•b00 b01 b02 b03
•b10 b11 b12 b13
A matritsa 3 ta satr, 3 ta ustunga ega.B matritsa 2 ta satr, 4 ta ustunga ega.Ikki o’lchamli masivlarda 1-indeks satrini, 2-indeks ustunni bildiradi. Birinchi satrning dastlabki elementi a10 – a biru nol elementi dep oqiladi. a o`n deyilmaydi.
m ta satr va n ta ustunga ega bolgan massivga (mxn) o`lchamli massiv deyiladi. Agar m=n (satrlar va ustunlar soni teng) bo`lsa kvadrat massiv deyiladi.Ko’pincha o`lchamli massivlarni initsializatsiyalash uchun misollar bilan hisoblanadi.
•Int a[2] [2]={1,2,7,3>;
•Int b[2][3]={0,1,2},{3,4,5} };
Massivlarni qollanilishiga misol keltiradigan bo’lsak, satrlar talabalarni, ustunlar fanlardan olgan baxolarni bildirsin. Ya`ni m ta talaba, n ta fan. N – ustunga talabalarning o`rtacha baxolari xisoblanib, shu asosida stipendiya bilan taminlansin va h.k , bunga oxshab koplab misollar keltirish mumkin. Bu masalalarga toxtalishdan oldin bir ikkita oddiy masalalar bilan tanishib chiqaylik. • 1 – masala. A(mxn) matritsa berilgan, shu matritsa elementlarini kirituvchi va ekranga jadval ko`rinishida chiqaruvchi programma tuzilsin.
#include
using namespace std;
int main(){
int in, n, a[10][10];
cout<<”Satrlar sonini kiriting\n m= ”; cin>>m;
cout<<”Ustunlar sonini kiriting\n n= “; cin>>n;
cout<<”Massiv elementlarini kiriting\n”;
for (int satr=0; satrfor(int ustun=0; ustun{
Cout <<”a[“<>a[satr][ustun];
}
Cout<Cout<<”\n”;
}
Return = 0;
}