Referati mavzu: shisha va shisha buyumlar ilmiy rahbar: 2023 r e j a

Sitallar-shisha kristallar shishani qisman yoki tola kristallash usulida olinadi. Sitall olish uchun shisha xom ashyosi va maxsus mineral qoshilmalar juda toza xolda ishlatiladi. Sitallga maxsus xususiyatlar berish uchun kristallanish katalizatorlari-titan, litiy, tsirkoniy va sh.k. lar birikmalari eritilgan xolatida aralashtiriladi. Sitall olishda shixta qoshimcha ravishda issiqlik bilan qayta ishlanadi; bunda shisha kristallanadi va muayyan xususiyatlarga ega boladi. Sitallar kulrang, qora, jigarrang, krem rangida, rangli, shaffof va xiralashgan bolishi mumkin. Ular atmosfera va agressiv muhitlarga, yuqori haroratga bardoshli boladi. Dielektrik xususiyati esa, elektr haroratga bardoshli izolyatorlar tayyorlashda foydalaniladi.
Sitallarning siqilishidagi mustahkamlik chegarasi 500MPa, issiqqa bardoshligi 200-700⁰C, xatto 1000⁰C boladi.
Shlaksitall metallurgiya shlaki, kvarts qumi va kristallizatorlarni maxsus xumdonlarda aralashtirib tayyorlanadi. Kristallizatorlar sifatida titan, fosfor oksidlari, ftor tuzlari, temir va marganets sulfatlari massaga nisbatan 4-5% ishlatiladi. Shlaksitall oq rangli, yassi va maxsus yuzali (shliflangan, polirovkalangan) xolda chiqariladi. Uning yuzasiga keramik sirlovchi materiallar bilan istalgan rang berish mumkin. Shlaksitall ortacha zichligi 2500-2600 kgm³, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 500-600 MPa, egilishdagi mustahkamligi 90-130MPa, elastiklik moduli 11^.10⁴ MPa,ishlatilish harorati 950⁰C gacha boladi. Shlaksitall kimyoviy muhitlarga chidamli, suv otkazmaydi, kam ediriladigan bolgani uchun trotuar, yol qoplamalarida, bardyur toshlari ornida, binolarni ichki va tashqi tomonlardan bezashda, tom yopishda, devorbop buyumlar sifatida ishlatilishi mumkin.
Kopiksitall uyachali strukturaga ega bolib, suv shimuvchanligi va gigroskopligi kichik, issiqqa bardoshliligi 750⁰C boladi. U issiqlik va tovushdan izolyatsiyalovchi material sifatida ishlatiladi.
Sitalloplastik ftoroplast va sitall asosida olinadi. Uning edirilishga va kimyoviy muhitlarga chidamliligi ota yuqori bolgani uchun antifriktsion va konstruktiv material sifatida ishlatiladi. Bunda kukun xolatidagi sitall ftoroplastga ota mayda toldiruvchi sifatida aralashtiriladi.

XULOSA
Shisha ishlab chiqarish jarayoni xom ashyo (tabiiy yoki sunʼiy) komponentlarini tayyorlash, aralashtirish (shixta hosil qilish), pishirish, Shisha massasini sovitish, shakl berish, qizdirish va ishlov berish (termik, kimyoviy va mexanik)dan iborat. Asosiy xom ashyo sifatida kvars qumlari, soda, potash, ohaktosh, kaolin, dala shpatlari, turli oksidlar, yordamchi materiallar oʻrnida boʻyagichlar (kobalt, nikel, temir, xrom, mis oksidlari va boshqalar), oksidlovchilar (natriy yoki kaliyli selitra va boshqalar) va qaytaruvchilar (koʻmir, koks, vino toshi, qalay birikmalari) ishlatiladi.
Shisha sanoatda, asosan, vanna pechlarida va maxsus xumdonlarda pishiriladi. Shisha pishirish jarayoni Shisha massasini suyuqlantirish, tiniqlashtirish (havo va boshqalar gazlardan tozalash), gomogenlash va sovitishni oʻz ichiga oladi. Shisha 1400— 1450°da pishiriladi, 14601500°da tiniqlashtiriladi va gomogenizatsiya qilinadi, 1200— 1300°da sovitiladi. shahriga shakl berish va undan buyumlar yasash presslash, puflash, choʻzish va prokatlash yoʻlibilan amalga oshiriladi. shahrini 500—600"da (shishalanish trasidan 20—30° yuqori) astasekin sovitish yoki sovitish trasidan keskin sovitish (toblash) yoʻli bilan undagi ichki kuchlanishlarning bir tekis taqsimlanishiga erishiladi. Shisha toblanganda mexanik mustahkamligi ortadi.
Shisha xalq xoʻjaligida (sanoat inshootlari qurilishida), Shisha tola va Shisha plastiklar ishlab chiqarishda, texnikaning turli sohalarida — optika, asbobsozlik, yorugʻlik texnikasi, elektrovakuum sanoatida kimyoviy laboratiya jihozlari, Shisha idishlar, badiiy va maishiy buyumlar ishlab chiqarishda keng qoʻllanadi.