Referati mavzu: Tutiq belgisining qo`llanishi. Yonma-yon kelgan unlilar va undoshlar imlosi. Orinlag’an: Qabillag’an: nukus -2022 Reja: Sohaviy terminlarning yasalishi. Morfologik, sintaktik,semantik usul bilan yasalishi

Morfologik, sintaktik,semantik usul bilan yasalishi.
Gap terminnning aniq bir ma’noni ifodalashida emas, bu jihatdan qaraladigan bo’lsa, kasb-hunar leksikasining ilmiy-texnikaviy terminlardan deyarli farqi yo’q, termin har qanday tushunchaning aniq atamasi sifatidagina emas, balki ilmiy tushunchani ifodalovchi vosita sifatida asosan yozma shaklda maydonga keladi”. Demak, “atama” so’zini “termin” tushunchasi ma’nosida qo’llaganimizda, uni umuman narsa-predmetlar, voqea-hodisalarning nomi sifatida emas, balki aniq bir ilmiy tushunchani ifodalaydigan va ma’lum bir fan sohasiga tegishli bo’lgan birliklarni anglashimiz lozim.Shu ma’noda kasb-hunarga oid so’zlar atamalardan farqlanadi. Bu haqda quyiroqda to’xtalamiz. O’zbek tilshunosligida atamalarni o’rganishga doir ko’pgina ishlar amalgam oshirilgan. Ko’plab ilmiy kitoblar, risolalar, lug’atlar, ilmiy va ilmiy-ommabop maqolalar yozilgan, dissertatsiyalar himoya qilingan. Bu borada 200 dan ortiq lug’atlarning nashr etilishi fanimizning katta yutug’I hisoblanadi. O’zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi, “Lotin yozuvi asosidagi o’zbek alifbosiga o’tish to’g’risida”gi Qonunning qabul qilinishi, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Atamalar qo’mitasi olib borayotgan yirik hajmdagi ishlar atamashunoslik sohasining yanada yuqori bosqichga ko’tarilishiga sabab bo’ldi. Atamalarning shakllanishi ham xalqning tarixi qadar qadimiydir.Ruscha o‘zlashma so‘zlarda tutuq belgisiАдъютант, подъезд, съезд, субъект, объект kabi so‘zlarda lotin yozuvida tutuq belgisi qo‘yilmaydi. Bunday so‘zlarda ayirish belgisidan keyin keladigan yolashgan tovushlar har doim harflar birikmasi shaklida yoziladi: adyutant, syezd, subyekt, obyekt kabi. Yonma-yon kelgan undoshlar imlosiNutqda har xil undosh tovushlarning qator kelishi bilan birga, bir xil undoshlarning qator-qo‘shaloq holda qo‘llanishi ham uchraydi. Qo‘sh undoshlar, odatda, o‘zbek tilida so‘z o‘rtasida keladi: muqaddas, muammo, yetti, sakkiz kabi; rus tili orqali o‘zlashgan so‘zlarda esa so‘z oxirida ham: gramm, kilovatt kabi; ayrim Yevropa va Afrika xalqlarining tillarida hatto so‘z boshida ham kelishi mumkin: Lloyd, Nnyanzi familiyalaridagi kabi. Og‘zaki nutqda so‘z o‘rtasida ba’zan qo‘shaloq undoshlardan biri talaffuz qilinmasa-da, yozuvda to‘liq saqlanadi: hamma – hama, komissar – komisar kabi. Talaffuzda qo‘sh undoshlardan birini aytmaslik adabiy nutq me’yoriga ziddir. Chunki bu ba’zan so‘zning lug‘aviy ma’nosiga ta’sir ko‘rsatishi ham mumkin: sodda – soda, billur – bilur, yalla – yala, modda – moda kabi. Qo‘sh undoshlar ba’zan so‘z oxiridagi undoshdan keyin shu undosh bilan boshlanuvchi qo‘shimcha qo‘shilganda ham hosil bo‘lishi mumkin: yurak + ka, barg + ga, qishloq + qa kabi. ’ - tutuq belgisi (аpostrof)
 O‘zbek tilida tutuq belgisi arab tilidan o‘zlashma so‘zlarga quyidagi hollarda qo‘yiladi: a) unli tovushdan keyin kelganda o‘sha unlini cho‘ziqroq talaffuz etilishini bildiradi. Ma’no, ra’no, ma’naviyat kabi;  b) undoshdan keyin kelib, o‘zidan keyingi bo‘g‘inning ajratib talaffuz etilishini ko‘rsatishuchun: mash’al, sur’at, jur’at kabi.
Yozuvda faqat tutuq belgisi bilangina farq qiladigan so‘zlar uchraydi: sa’va – sava, qal’a – qala kabi.Bunday so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz etmaslik ma’noning o‘zgarishiga olib keladi.Mo''tabar, mo''jaz, mo''jiza, mo''tadil sıyaqlı sózlerde izbe-iz apostrof hám kóshiw belgilerin qoymaw ushın apostrof belgisinen waz keshilgan. Bul sózler lotin jazıwında mo'tabar, kórkem, káramat, ortasha sıyaqlı jazıladı.Ruscha o‘zlashma so‘zlarda tutuq belgisi subyekt, obyekt kabi so‘zlarda lotin yozuvida tutuq belgisi qo‘yilmaydi. Bunday so‘zlarda ayirish belgisidan keyin keladigan yolashgan tovushlar har doim harflar birikmasi shaklida yoziladi: adyutant, syezd, subyekt, obyekt kabi.Ruscha o‘zlashma so‘zlarda tutuq belgisi оbyekt kabi so‘zlarda lotin yozuvidatutuq belgisi qo‘yilmaydi. Bunday so‘zlarda ayirish belgisidan keyin keladigan yolashgan tovushlar har doim harflar birikmasi shaklida yoziladi:
adyutant, syezd, subyekt, obyekt kabi.Yonma-yon kelgan undoshlar imlosi
 Nutqda har xil undosh tovushlarning qator kelishi bilan
birga, bir xil undoshlarning qator-qo‘shaloq holda qo‘llanishi ham uchraydi. Qo‘sh undoshlar, odatda, o‘zbektilida so‘z o‘rtasida keladi: muqaddas, muammo, yetti,sakkiz kabi;
 rus tili orqali o‘zlashgan so‘zlarda esa so‘z oxirida ham:
gramm, kilovatt kabi;
 ayrim Yevropa va Afrika xalqlarining tillarida hatto so‘z boshida ham kelishi mumkin: Lloyd, Nnyanzi familiyalaridagi kabi.