Reja ▪ Zararli dastur nima?

Zararli dasturlarning eng keng tarqalgan shakllari qanday?
A satisfied customer
Zararli dasturlar galereyasidagi eng mashhur eksponatlar:
Adware - bu kompyuter ekranini reklamalar bilan bombardimon qilish uchun yozilgan keraksiz dastur
(ko'pincha brauzerdan foydalanganda). Qoidaga ko'ra, bunday ob'ektlar foydalanuvchini shaxsiy kompyuter, 
planshet kompyuter yoki mobil qurilmasiga o'rnatishga majburlash uchun firibgarlik usullaridan
foydalanadi: ular oddiy dasturlarni taqlid qiladi yoki boshqa ilovalarni o'rnatishda tizimga "qo'shimcha yuk" 
sifatida kiradi.
Spyware - bu kompyuter foydalanuvchisining harakatlarini yashirincha kuzatuvchi va to'plangan
ma'lumotlarni ishlab chiquvchilarga yuboradigan zararli dastur.
Viruslar zararli dastur bo'lib, u boshqa dasturga biriktiriladi va u ishga tushirilganda (odatda
foydalanuvchining e'tiborsizligi tufayli sodir bo'ladi) o'zini ko'paytira boshlaydi va kompyuterdagi boshqa
ilovalarni o'zgartiradi, ularga zararli kod elementlarini kiritadi.

---

2/3/2023
Annual Review
8
Zararli dasturlardan himoya qilishning mavjud usullari va vositalari
▪
Xakerlar va jinoyatchilar zararli dasturlar tarqatish orqali onlayn tarmoqlarda ko’pchilik uchun turli muammolar
yaratadilar. Bu ular qo’llaydigan eng ko’p tarqalgan usullardan biridir. Zararli dasturlardan himoyalanish uchun o’zingiz
oqilona ish tutish bilan birgalikda ushbu asosiy ko’rsatmalarga amal qiling.
▪
1. Antivirus dasturidan foydalaning
▪
Barcha foydalanadigan qurilmalaringizda doimo ishonchli antivirus dasturi o’rnatilgan bo’lishi kerak. Bu sizning viruslar va
boshqa zararli dasturlardan asosiy himoyangizdir. Yangi tahdidlardan xabardor bo’lish uchun antivirus dasturini muntazam
yangilab turing.
▪
Antivirus dasturi butun qurilmangizni zararli dasturlar mavjudligini tekshirish imkonini beradi. Zararli dasturlarni erta
aniqlash va uning tarqalishining oldini olish uchun qurilmalaringizni muntazam ravishda skanerlashni odat qiling. Agar siz
Internetdan biror fayl yuklab olsangiz, ochishdan oldin uni antivirus bilan tekshiring.
▪
Windows tizimi Microsoft Defender deb nomlangan o’z ichki bepul va ishonchli antivirus dasturiga ega. Microsoft Defender 
dasturini sozlamalarini to’g’ri sozlash orqali qurilmangizni yanada yaxshiroq himoyalashingiz mumkin.

---

2/3/2023
Annual Review
9
▪
2. Qurilmalaringizdagi dasturiy va apparat ta’minotini o’z vaqtida yangilab turing
▪
Zararli dastur dasturiy ta’minotdagi zaifliklarni topadi va ular orqali qurilmalaringizga zararlantiradi. 
Xakerlar va jinoyatchilar doimo ana shunday zaifliklar ortidan izlanishdalar. Dasturiy ta’minot yaratuvchi
tashkilotlar bu zaifliklarni yangilanishlar bilan birga chiqarilgan xavfsizlik tuzatishlari bilan bartaraf etadi. 
Shu boisdan, yangilanishlar o’z vaqtida o’rnatish juda muhim.
▪
Qanday turdagi qurilmadan foydalanishingizdan qat’iy nazar, uning operatsion tizimi eng so’nggi
versiyasiga yangilanganligiga amin bo’ling. Yaxshisi, operatsion tizim va antivirus dasturini avtomatik
ravishda yangilanadigan qilib sozlaganingiz ma’qul. Qurilmalaringizdagi qolgan dasturlarni tez-tez va
muntazam ravishda yangilab turing.
▪
Agar so’nggi olti oy ichida mobil telefoningizning operatsion tizimi uchun hech qanday yangilanishlar
olmagan bo’lsangiz, smartfoningiz eski model bo’lishi va ishlab chiqaruvchi uni qo’llab-quvvatlashni
to’xtatgan bo’lishi ehtimoli mavjud. Bunday holda, telefonni muhim xavfsizlik yangilanishlarini oluvchi
yangiroq modelga almashtirganingiz ma’qul.

---

2/3/2023
Annual Review
10
3. Administrator huquqiga ega bo’lmagan akkauntdan foydalaning
Administrator akkaunti ostida yuklab olingan zararli dastur qurilmangiz va undagi maʼlumotlar uchun yanada zararlidir. 
Kompyuteringizda cheklangan imtiyozlarga ega foydalanuvchi akkauntini yaratib va kundalik vazifalar uchun undan foydalanganingiz
ma’qul. Cheklangan imtiyozga ega akkauntga kirganingizda, zararli dastur qurilmangizga kirish yo’lini topishi va tizim bo’yicha
o’zgartirishlar kiritishi ancha qiyin bo’ladi.
4. Qanday dasturlar o’rnatayotganingizga ehtiyot va e’tiborli bo’ling
Ko’p zararli dasturlar shubhali dasturiy ta’minot to’plami ichida bo’lishi yoki haqiqiy ilovalarning «qaroqchilik» versiyalariga
joylashtirilgan bo’lishi mumkin. Kompyuteringizga zararli dasturlarni yuqtirishning eng ishonchli yo’llaridan biri unga
«qaroqchilik»(litsenziyasiz) dasturlarini o’rnatishdir. Agar sizga ma’lum bir dasturiy ta’minot juda ham kerak bo’lsa, lekin uni sotib olishga
imkoningiz bo’lmasa, yodda tuting, deyarli barcha yirik dasturiy mahsulotlarning bepul muqobil versiyalari (alternativ versiyalari) 
mavjud. Ko’pincha, muqobil versiyalardagi ko’plab funksiyalar cheklangan bo’lsa-da, ular vazifangizni bajarish uchun yetarli bo’ladi. Iloji
bo’lsa, har doim xususiy tijorat mahsulotlaridan ko’ra ochiq kodli dasturiy ta’minotni tanlang.
Ilovalarni faqat rasmiy ilovalar do’konlari orqali yuklab oling. Agar siz biror ilovani birinchi marta o’rnatayotgan bo’lsangiz va u haqida
ma’lumotingiz bo’lmasa, uning qanchalik ishonchliligini aniqlash uchun boshqa foydalanuvchilarning fikrlari bilan tanishishingiz to’g’ri
bo’ladi.
Qurilmalaringizga oʻrnatilgan barcha ilovalarni muntazam ravishda qayta koʻrib chiqishni odat qiling. Keraksiz ilovalarni o’chirib tashlang.

---

2/3/2023
Annual Review
11
Xulosa qilib aytganda